زنديه
زنديه (1163-1209 ق)
زنديه، نام دودماني است كه ميان فروپاشي افشاريه تا پیدایش قاجاريه، به مدت 46 سال بر بخش‌هایی از ایران فرمانروایی کردند. اين سلسله به سردمداري “كريمخان زند” در اصل از طوايف لر بودند و آن‌ها در ابتدا در نزديكي ملاير سكونت داشتند كه گروهي از آن‌ها توسط نادرشاه به ابيورد و دره گز كوچ داده شدند.
پس از مرگ نادرشاه و به دنبال اغتشاشات گسترده و عمومي، کریمخان زند به همراه “عليمردان‌خان” و “ابوالفتح‌خان بختياري”، اتحاد مثلثي تشكيل دادند و كسي را كه از سوي مادري از تبار صفويان بود، به نام “شاه اسماعيل سوم” به شاهي انتخاب كردند، ولي چون هيچ يك از آنان خود را از ديگري كمتر نمي‌شمرد، به نزاع‌هاي داخلي روي آوردند. سرانجام كريمخان توانست پس از شانزده سال مبارزة دائمي بر تمامي حريفان خود از جمله محمدحسن‌خان قاجار و آزادخان افغان غلبه كند و صفحات مركزي، شمالي، غربي و جنوبي ايران را در اختيار بگيرد.
وي به انگليس‌ها روي خوش نشان نداد و همواره بر این باور بود که: “آن‌ها مي‌خواهند ايران را مانند هندوستان كنند.” برادر وي، صادق‌خان، نيز موفق شد حاكميت ايران را بر اروندرود، بحرين و جزاير جنوبي خليج فارس مسلم گرداند.
کریمخان فردي مدبر و مهربان بود و خود را “وكيل الرعايا” ناميد و از استفادة واژة”شاه” خودداری مي‌کرد. شيراز را پايتخت خود قرار داد و در آباداني کشور كوشید. وی مرد ساده‌اي بود، ساده مي‌زيست و به تجملات و انباشتن دارايي دلبستگي نداشت و بيشتر سرماية كشور را صرف نيازهاي دروني آن مي‌کرد. دوست داشت مردم در آرامش، آسايش و شادي زندگي كنند. او كه انساني بي‌‌آلايش بود، با حضور در بين مردم، از حال و روز آنان آگاه مي‌شد و گاه در انجام كارهاي پَست نيز آن‌ها را ياري مي‌کرد. تاريخ‌نگاران با توجه به وقايع دوران كريمخان، او را عادل‌ترين پادشاه ايران شناخته‌اند. كريمخان آثار زيادي از جمله ارگ وكيل، بازار وكيل، حمام وكيل و مسجد وكيل را از خود به يادگار گذاشت.
با مرگ كريمخان اوضاع كشور به هم ريخت و نبرد بر سر قدرت بازماندگان زند درگرفت. گرفتاری‌ها و بدبختی‌های بسیاری به مردم روی آورد، به طوری که حتي در برافتادن اين خاندان، مردمان بسياري، قرباني قاجارهايي شدند كه فرمانروايي را از زنديان گرفته بودند.
مجسمه آغامحمدخان قاجار
مجسمه کریمخان زند
مجسمه لطفعلی خان زند
حمام وکیل، مربوط به دورة زندیه