شهریار عدل
عدل، شهریار (1322 – 1394 خ)
Adl, Shahriyar
باستان‌شناس و حامی پرونده‌های ثبت جهانی میراث فرهنگی ایران
شهریار عدل، فرزند احمدحسین عدل و ضیاء والی، در تهران به دنیا آمد. او در سال 1338 خ، برای ادامه تحصیل به پاریس رفت و تحصیلات دانشگاهی خود را در علوم تاریخی در سوربن فرانسه و همچنین در رشتة تاریخ عمومی هنر، باستان‌شناسی مشرق و تاریخ هنرهای دورة اسلامی، در مدرسة موزة لوور پاریس به پایان رساند. او پس از اخذ مدرک دکتری وارد مؤسسة ملی تحقیقات علمی یا همان “CNRS” مهم‌ترین مرکز علمی فرانسه شد. شرط اصلی پذیرش در این مـؤسسه، دانستن دو یا سه زبان، قوة تجزیه و تحلیل و سنتز و البته نوآوری در موضوع‌های پژوهش است. در واقع این مؤسسه یک دستگاه بزرگ پژوهشی است که در آن از فیزیک اتمی تا عنکبوت‌شناسی ممکن است مورد مطالعه قرار بگیرد و شهریار عدل پس از فیروزه باقرزاده دومین ایرانی است که وارد این مؤسسه شد. به گواه کارشناسان و صاحب‌نظران حوزة میراث فرهنگی او را می‌توان بنیانگذار و عامل اصلی معرفی و ثبت جهانی بسیاری از میراث ایرانی به شمار آورد. شهریار عدل، در سال‌های آخر دهة 50 خورشیدی، وقتی هنوز هیچ اثری از ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت نشده بود، با پیگیری‌ها و هزینة شخصی خود، نقش عمده‌ای در ثبت جهانی تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان اصفهان، در فهرست میراث جهانی یونسکو داشت. 20 سال پس از آن وی با تهیه پرونده و ثبت اضطراری اَرگ بم، پس از زلزلة ویرانگر سال 1382 خ، در میراث جهانی، به یادماندنی‌ترین اقدام خود در این حوزه را انجام داد. وی یکی از کسانی بود که با مجلة استودیا ایرانیکا که هر 6 ماه یک بار در فرانسه منتشر می‌شود، همکاری داشت. از دیگر اعضای تحریریه این مجله دانشمندانی چون ژیلبرت لازار، پل برنار، ژان کالماز، یان ریشار و فیلیپ ژینیو بودند که به خوبی معرف سطح اعتبار این نشریه است.
پس از انقلاب، شهریار عدل از سوی دکتر پرویز ورجاوند به عنوان نمایندة ایران به مجمع عمومی یونسکو فرستاده شد. در مهرماه 1388 دبیر کل یونسکو، مدال فرهنگ جهانی یونسکو، موسوم به پنج قاره را به شهریار عدل اهدا کرد. در تدوین تاریخ تمدن‌های آسیای میانه، وی با کسانی چون پروفسور سینور از امریکا و پروفسور داکی از پاکستان همکاری داشته است. تحقیقات تاریخی و تاریخ هنری شهریار عدل، بیشتر در زمینة قرون میانه اسلامی و به ویژه دوره‌های صفوی و قاجار متمرکز بود. او مقالات مهمی دربارة آغاز نقاشی مکتب مغول در هندوستان و همچنین نقاشی و صورتگران دورة صفوی نوشته است. وی همچنین پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی گسترده‌ای در زوزن خراسان، بسطام سمنان، ری، مسجد نُه گنبد بلخ و بم انجام داده است. از دیگر کارهای او یافتن فیلم‌های زمان مظفرالدّین شاه و دوران قاجار در فیلم‌خانة کاخ گلستان و تلاش‌هایی است که با همکاری نهادهای مسئول برای مرمت، بازیافت و معرفی آن‌ها در مراکز ملی سینماتوگرافی فرانسه انجام داد. او از کسانی بود که آن‌ها را مهرگان می‌نامیم و یکی از مهرورزان سرزمین است که به میهن خود عشق می‌ورزید. پس از مرگ او، ایرینا یوکووا، مدیر کل یونسکو، در نامۀ تسلیتی به سفیر ایران در یونسکو ضمن برشمردن سابقۀ همکاری شهریار عدل با یونسکو اعلام کرد که فقدان پروفسور عدل و جای خالی او برای یونسکو سنگین و عمیق خواهد بود. از جمله آثار او هنر و جامعه در جهان ایرانی (ترجمه) و پایتخت دویست ساله (با همکاری برنار اورکاد) را می‌توان نام برد.