پرچم در دوران محمدشاه قاجار
پرچم در دوران محمدشاه قاجار (1213 ـ 1226 خ)
برای نخستین بار در زمان محمدشاه قاجار، تاجی بالای خورشید قرار گرفت (نگاره شمارة 22) . “لویی دوبوا” فرانسوی در کتاب خود به نام ایران، در زمان محمدشاه: “از شیوه پادشاهان ایران بود که بیرق‌های بسیار به کار می‌بردند. بر روی یکی از این بیرق‌ها تیغ دوسر ذوالفقار علی و بر روی دیگر، پیکره ورود خورشید به برج شیر دیده می‌شود که شیر خوابیده و خورشیدی از پشت او بیرون می‌آید.” نقش شیر و خورشید بر روی کاشیکاری‌های دروازه عباس‌آباد سابق تهران نیز وجود داشته که نوشته این نویسنده را تأیید می‌کند.
در زمان محمدشاه، به علت رفت و آمد با کشورهای اروپایی و برقراری روابط سیاسی و بستن عهدنامه‌های مکرر، ایران نیز خواستار نشانه‌ای بود که بتواند آن را بر روی بیرق‌ها، سکه‌ها و نامه‌های دولتی، به کار ببرد و نیز نشان دوستی برای نمایندگان خارجی در تحکیم روابط دیپلماسی و نیز به خدمتگزاران ایرانی، به منظور قدردانی، اعطا شود و بهتر آن دیده شد که از نشان شیر و خورشید پیکره‌ای زیبا بسازند.
در سال 1260 ق، احمد نقاش در تابلوی رنگینی از محاصره قلعه غوریان، در حمله به هرات در سال 1216 خ، ترسیم کرده که در آن محمدشاه با لباس جواهر نشان و نیز پاره‌ای از شاهزادگان و سرداران در صف سربازان، همراه با بیرق‌های سه گوشه‌ای با زمینه سفید و در پیرامون حاشیه‌ای سبز رنگ، نقاشی شده است. در میان زمینه سفید پرچم، نقش شیر و خورشید، بدون شمشیر با رنگ زرد ترسیم گردیده است. (نگاره شماره 23)
تا زمان فتحعلی‌شاه، کشور ایران دو بیرق داشت که بر روی یکی از آن‌ها شیر و خورشید و بر روی دیگری شمشیر ذوالفقار بود. در دوران پادشاهی محمدشاه، برای آنکه ایران دارای یک نشانه و بیرق رسمی باشد، شیر را که تا آن زمان گاهی خوابیده و گاه نیم خوابیده بود ایستاده کشیدند، شمشیر در دست شیر، تا نشان دهد که دولت حامی روشنایی و فروزندگی و نیرومندی و شجاعت است. شمشیر که از گذشته‌های کهن تا به امروز مظهر مردانگی، قدرت و جوانمردی بوده، کم کم روی پرچم‌ها آورده شد و رفته رفته سه نقش “شیر”، “خورشید” و “شمشیر” با هم ترکیب شدند.
گفته شده که در زمان فتحعلی‌شاه، به تدریج جنبه مذهبی حکومت و شاهان ایران کمرنگ شد و به دنبال آن، تفسیر شیعی شیر و خورشید، جایش را به تفسیری ملی گرایانه داد. خورشید استعاره‌ای از شاه ایران است و اشاره به جمشید، شاه اسطوره‌ای ایران در شاهنامه فردوسی دارد و شیر نشانگر پهلوانان و دلاوران ایرانی دارد که از میهن پاسداری می‌کنند.