ابوسعيد فضلالله ابن ابوالخير محمد ابن احمد ميهني يا ميهنهاي مشهور به ابوسعيد ابوالخير
تخلص: ……….
قرن: چهارم و پنجم هجری
سال تولد ـ فوت: 357 ـ 440 ق
محل تولد ـ زندگي ـ فوت: ميهنه (از دهکدههای خاوران ابيورد) ـ خراسان، ميهنه، ـ میهنه
دوران: ناصرالدّين سبكتكين، سلطان محمود و سلطان مسعود غزنوی (غزنویان)
آثار: نامهها؛ نوشتهها و رباعیها
توضيح: فضلالله ابن احمد میهنی، عارف مشهور خراسانی، در اول محرم سال 357ق در روستای میهنه، (بین سرخس و ابیورد) در خانوادهای شافعی مذهب به دنیا آمد. پدرش ابوالخیر احمد، مردی متدین بوده و به عطاری اشتغال داشت. او دارای تمکن مالی بود و با صوفیان شهر خود رفت و آمد میکرد و اولین آشناییهای ابوسعید با تصوف از طریق رابطة پدرش با برخی از مشایخ صوفیه مانند «ابوالقاسم بشریاسین» بوده است. از دوران کودکی، نبوغ و استعداد او بر افراد آگاه، پنهان نبوده است.
او از ادیب مشهور آن زمان، «ابوسعید عنازی» لغت و ادب را فرا گرفت و اولین تعلیمات صوفیه را نیز در همان کودکی و نوجوانی از «بشریاسین» آموخت که برای همیشه بر او تأثیر گذاشت. وی پس از فراگیری مقدمات معارف دینی و عرفانی در میهنه، پس از سال380 ق به مرو رفت تا فقه بیاموزد. در مرو ابتدا به مدت پنج سال از «ابوبکر قفال مروزی» که از فقیهان مشهور آن زمان بود، ادامة فقه را فراگرفت. ابوسعید در حدود 30 سالگی، برای شرکت در درس فقه «ابوعلی احمد زاهر» به سرخس رفت و از او تفسیر، اصول و حدیث را آموخت و ابوعلی که در او استعداد زیادی میدید، درس سه روز را در یک روز به او یاد میداد. اما از آنجا که ابوسعید از کودکی با عرفان آشنا شده بود و فضای سرخس نیز با این امور، بیگانه نبود، کمکم به خانقاه پیر سرخسی کشیده شد و در آنجا با لقمان سرخسی و ابوالفضل سرخسی آشنا گشت و با شنیدن سخنان ابوالفضل، شور و انقلابی عظیم در دل او پدید آمد به طوریکه یکسره از مدرسه به خانقاه کشیده شد. از میان کسانی که در ارشاد و تربیت ابوسعید نقش داشتند، بدون شک سهم ابوالفضل سرخسی بیش از دیگران بوده است. چنانچه ابوسعید، او را «پیر» میخوانده و زیارت مزار او را همچون حج میدانسته است. پس از اینکه ابوسعيد در نيشابور از دست سلمی خرقه گرفت، مجدداً به سرخس رفت و با ابوالفضل دیدار کرد و به دستور او به قصد ارشاد مردم به میهنه برگشت، اما به ارشاد نپرداخت و باز هم به ریاضت و خلوت مشغول شد و حتی پس از فوت پدر و مادرش، 7 سال در بیابانهای میهنه، به ریاضت و سلوک پرداخت. البته در این دوران، گاهی برای حل مشكلات، نزد ابوالفضل، در سرخس میرفت.
ابوسعید آخرین مجلس خود را در 27 رجب سال 440 ق برگزار کرد؛ در این مجلس، فرزندش ابوطاهر سعید را به عنوان جانشین خود معرفی کرد و دربارة چگونگی مراسم تشییع جنازة خود به مریدان سفارش کرد و پس از یک هفته در 4 شعبان همان سال در سن 83 سالگی درگذشت.
اين عارف بزرگ در 83 سالگي درگذشت و در زادگاهش، ميهنه به خاك سپرده شد.