ابوعبدالله محمد ابن موسي خوارزمي
تخلص: ……….
قرن: دوم و سوم هجری
سال تولد ـ فوت: احتمالاً 163 ـ 232 ق
محل تولد ـ زندگي ـ فوت: خوارزم ـ بغداد ـ ……….
دوران: مأمون عباسي
آثار: جبر و مقابله؛ حساب، زیج السند هند؛ صورت الارض
توضیح: از زندگی خوارزمی، چندان اطلاعی در دست نیست. وی حدود سال 163 ق، در خوارزم (خیوه كنونی) متولد شد. وي به هنگام خلافت مأمون، عضو «دارالحكمه» كه مجمعی از دانشمندان در بغداد به سرپرستی مأمون بود، گردید. آثار علمی خوارزمی از حیث تعداد کم‌اند، ولی از اثرگذاري بي‌مانندي برخوردارند، به طوری‌که از آثار او، مدخلی بر علوم یونانی و هندی فراهم آورده‌اند.
وي، نخستين رياضي‌دان ايراني پس از اسلام است كه آثارش به دست ما رسيده است. كتاب جبر و مقابلة او، گویا قديم‌ترين كتابي است كه در اين باره نوشته شده است.
خوارزمی، كارهای دیونانتوس را در رشتة جبر، دنبال كرد و به گسترش آن پرداخت؛ خود نیز كتابی در این زمينه نوشت، یعنی همان کتاب الجبر و المقابله كه به مأمون تقدیم کرد، شاید نخستین كتاب جبری باشد كه به زبان عربی نوشته شده باشد. ترجمة لاتین كتاب جبر و مقابلة خوارزمی كه به عنوان الگبرا، باعث شد كه همین كلمه در زبان‌های اروپایی به معنای جبر به كار رود. نام خوارزمی نيز در ترجمه به جای«الخوارزمی» به صورت «الگوریسمی» نوشته شد و واژه‌های آلگوریسم و مانند آن در زبان‌های اروپایی كه به معنی فن محاسبة ارقام یا علامات دیگر است، مشتق از نام اوست.
اثر دیگری از او كه به مأمون تقدیم شد، زیج السند هند بود كه نخستین اثر اخترشناسی به زبان عربی كه به صورت كامل برجای مانده است. این کتاب اطلسی از نقشة آسمان و زمین است كه نقشه‌های جغرافیایی بطلمیوس را اصلاح كرده، ولي شكل جداول آن از جداول بطلمیوس تأثیر پذیرفته است.
صورت الارض اثری در زمینة جغرافیا، اندك زمانی پس از سال 196 ق نوشته شده و تقریباً شامل فهرست طول‌ها و عرض‌های همة شهرهای بزرگ و اماكن است. این اثر كه احتمالاً مبتنی بر نقشه جهان نمای مأمون است (شاید خود خوارزمی هم در تهیة آن همکاری داشته)، مبتنی بر جغرافیای بطلمیوسی است. این كتاب از بعضی جهات دقیق‌تر از اثر بطلمیوس بود، به ويژه در قلمرو كشورهاي اسلامي. اثر دیگری كه از خوارزمی برجای مانده، رسالة كوتاهی دربارة تقویم یهود است.
اين مرد بزرگ احتمالاً در 69 سالگي درگذشت، اما از محل فوت و خاكسپاري او اطلاعي در دست نيست.
همه ساله جشنوارة بين‌المللي علمي، به نام خوارزمي، براي ارج نهادن به دانشمندان ايراني و خارجي، در ايران برگزار مي‌شود.