احمد کسروی
کسروی، احمد (1269 – 1324 خ)
Kasravi, Ahmad
تاریخ‌نگار و زبان‌شناس
احمد کسروی، در سال 1269 خ، در خانواده‌ای مذهبی، در حکم‌آباد تبریز به دنیا آمد. پدرش میرقاسم، از ملایانی بود که از ملایی کناره‌گیری کرده و به کار بازرگانی مشغول شده بود. احمد، در سال 1289 خ، در 20 سالگی، به اصرار خانواده لباس روحانیت بر تن کرد و بر منبر مسجد نشست، ولی دو سال بعد عبا و عمامه‌اش را کنار گذاشت و از لباس روحانیت خارج شد.
کسروی، از همان ابتدا با دانش نوین ستاره‌شناسی آشنا شد و به جستجوی کتاب‌هایی دربارة دانش‌های اروپایی مثل فیزیک و شیمی پرداخت. اما دلبستگی بیشتر او به رشته‌های ریاضی، تاریخ و زبان عربی بود. او برای آموختن دانش‌های نوین احتیاج به آموختن زبان‌های اروپایی داشت، بنابراین به مدرسة امریکایی «مموریال اِسکول» رفت و در کنار آموزگاری، روزی دو ساعت هم به آموختن زبان انگلیسی پرداخت. در همین زمان او کتابی به نام النجمة الدریه نگاشت که تا چندی در دبیرستان‌های تبریز تدریس می‌شد.
در فروردین 1306 خ، کلاس زبان پهلوی، زیر نظر هرتسفلد در تهران برگزار شد که کسروی یکی از شاگردان آنجا بود. پس از آن به پیشنهاد تیمورتاش به کار پژوهش دربارة تاریخ و زبان پرداخت. اما در زمان صدارت داور و پیشنهاد او، کسروی به عنوان دادستان تهران در عدلیه مشغول به کار شد، پس از آن به ترویج فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی افکار خود پرداخت.
کسروی، در زمینه‌های مختلف ادب، تاریخ، جامعه‌شناسی، اقتصاد و مذهب، آراء مخصوص به خود و پیروان فراوانی داشت، تا حدودی که در جوامع مذهبی او را بنیانگذار در فرقة کسروی (لائیک) می‌نامیدند. او در تاریخ‌نویسی چیره‌دست بود و در تاریخ مشروطیت ایران، تاریخ سلسله‌های گمنام ایرانی بعد از حملة عرب در آذربایجان، تاریخ خوزستان، تحقیقاتی کاملاً ابتکاری و منحصر داشت. او در نوشته‌های خویش زبانی ویژة خود داشت که هم از نظر ساختار جمله و هم از نظر استفاده از واژه‌های خود ساخته، با نوشته‌های دیگران متفاوت بود.
کسروی، در نوشته‌هایش کوشش می‌کرد فارسی سره را بکار برد و در واقع خواستار «پالایش زبان فارسی» از هرگونه واژة بیگانه به ویژه عربی و سره‌نویسی در زبان پارسی بود. از آثار او می‌توان تاریخ مشروطه ایران؛ تاریخ پانصد سالة خوزستان؛ تاریخ هجده سالۀ آذربایجان را نام برد.
کسروی، در سال 1324 خ، در طی جلسۀ دادگاه در کاخ دادگستری به همراه منشی‌اش محمدتقی حدادپور، توسط گروه فدائیان اسلام به رهبری برادران امامی، با استفاده از چاقو و اسلحه ترور شد. پیکر کسروی و حدادپور در محوطۀ تپه پایکوه امامزاده صالح، در محلی به نام آبک به خاک سپرده شد.