اردشیر دوم هخامنشی

اردشیر دوم هخامنشی (445 – 362 پ م)
Ardeshir The Second
نهمین پادشاه هخامنشی (ملقب به با حافظه)

اردشیر دوم یا ارشک، پسر بزرگ داریوش دوم و پروشات بود که پس از مرگ پدر، در سن چهل و یک سالگی به پادشاهی رسید. او از سال 404 تا 362 پ م (42 سال)، حکومت کرد. یونانی‌ها او را «منمون» به معنی با حافظه و باهوش خوانده‌اند. در دوران سلطنت اردشیر دوم، دربار شاه در میان یک سلسله توطئه‌های پایان‌ناپذیر سیاسی و حرمسرایی، آکنده از حسادت‌ها و اغراض، فرو رفته بود. آنگونه که از بعضی منابع مانند نوشته‌های پلوتارک برمی‌آید، رفتار شاه در نظر پارسی‌ها غالباً آمیخته با نوعی نجابت به نظر می‌رسید. البته ملاطفت و رأفتی هم که به او منسوب شده بود، به سبب سنگ‌دلی عجیب جانشینش اردشیر سوم بود. به هر حال از چنین خلق و خویی توقع بر این بود که با وجود قدرت و مکنت که برایش به ارث رسیده بود، روزهای پایانی عمرش غرق در تلخی و ناامیدی باشد. در امور داخلی ایران، سلطنت اردشیر دوم چیزی جز ضعف و سستی نشان نمی‌دهد. در زمان وی در مصر و آسیای صغیر و جزیرة قبرس، اغتشاشاتی روی داد که به خاطر ضعف قدرت مرکزی، بعضی با سیاست و تدبیر رفع شد و برخی به پیشرفت شورشیان ناراضی انجامید و دولت هخامنشی قبول کرد که مناطق مزبور در امور داخلیشان خودمختار باشند، مثلاً قبرس پادشاهی انتخاب کرد و دربار ایران او را به رسمیت شناخت و مصر مستقل ماند. اما در امور خارجی، دوران سلطنت اردشیر دوم را می‌توان دوران کامیابی شاهنشاهی هخامنشی به شمار آورد.
اردشیر دوم کتیبه‌هایی به سه زبان در شوش به جا گذاشت. اولین آن‌ها بر روی کاخ ترمیم شدة داریوش، دومی بر روی یک پایة ستونی و سومی بر روی ساختمان‌ حک شدند. تکه‌ای از متن فارسی باستان بر روی یک لوح سنگی است، یک متن ایلامی و دو متن اکدی نیز در شوش یافت شدند. مدارک بیشتری از فعالیت‌های ساختمان‌سازی شاه، به همراه کتیبه‌هایی در همین زمینه در همدان (اکباتان باستانی) یافت شدند. لازم به یادآوری است که اردشیر، به میترا و آناهیتا، همانند اهورامزدا نیایش می‌کرد. این همسو با گزارش بروسوس است که در حکمرانی اردشیر دوم، بت‌هایی (به ویژه آناهیتا) در سراسر امپراطوری هخامنشی نصب شدند.
اردشیر دوم پس از 42 سال شاهنشاهی در سن 83 سالگی درگذشت و پسرش اخوس با نام اردشیر سوم به جای او نشست.

ترجمة کتیبة اردشیر دوم:

«من اردشیر شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، شاه در این زمین، پسر داریوش شاه گوید: داریوش پسر اردشیر شاه، اردشیر پسر خشیارشا، خشیارشا پسر داریوش شاه هخامنشی. این کاخ را به خواست اهورامزدا، آناهیتا و میترا بنا کردم. اهورامزدا، آناهیتا و میترا مرا از هر بدی بپایند و این بنا را خراب نکنند و از آسیب نگاه دارند.»

کتیبة اردشیر دوم در همدان که ترجمة آن در متن بالا آورده شده است.

پایه ستون شوش مربوط به اردشیر دوم

 

آرامگاه اردشیر سوم در تخت جمشید