افشار، ايرج
افشار، ايرج (1304 – 1389 خ)
Afshar, Iraj
تاريخنگار، مصحح، نسخهشناس، روزنامهنگار و ایران‌شناس
ایرج افشار، فرزند محمود افشار یزدی، در یزد متولد شد. او تحصیلات ابتدایی را در یزد و دبیرستان را در مدرسة فیروز بهرام گذراند. او در رشتة ادبی و پس از آن در دانشکدة حقوق دانشگاه تهران در رشتة قضایی تحصیل کرد و به کتابداری در کتابخانة دانشکدة حقوق دانشگاه تهران پرداخت. وی پایه‌گذار کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران و معروف به پدر کتاب‌شناسی ایران است.
او از سال 1331 خ، با تني چند از استادان، مجلة فرهنگ ايران زمين را بنياد نهاد كه 29 مجلد آن چاپ شد. وی از سال 1333 خ، به مدت دوازده سال به نشر كتابهاي ايران (كتابشناسي سالانه) پرداخت، سپس سردبير مجلة سخن (دو سال)، مدير مجلة كتابهاي ماه (شش سال) و قائم مقام موقت مدير عامل بنگاه ترجمه و نشر كتاب بود. او در سال 1337 خ، ضمن تدريس در دانشسراي عالي، 21 سال مدير و سردبير مجلة راهنماي كتاب بود. وی عضو انجمن ایران‌شناسی، به ریاست ابراهیم پورداوود و دبیری محمد معین بود. همچنین عضو هیأت انتخاب کتاب، عضو کمیتة جایزة کتاب سال، عضو انجمن کتابداران ایران، عضو هیأت اجرایی انجمن تاریخ و از اعضای شورای عالی دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. افشار در سال1340 خ، نشرية نسخههاي خطي كتابخانة مركزي دانشگاه تهران را تأسيس و با همكاري محمدتقي دانشپژوه منتشر كرد، سپــس به عنوان رئيس كتابخانة دانــشسراي عالي، كتابخانة ملي و مركز تــحقيقات كتابشناسي برگزيده شد و از سال 1344 تا 1358 خ، رئيس كتابخانة مركزي و مركز اسناد دانشگاه تهران بود. او در سال 1357 خ، ضمن تأسيس سازمان كتاب، تا سال 1372 خ، مجلة آينده را به مدت پانزده سال منتشر كرد. وی عضو چندين انجمن، شورا و مؤسسههاي علمي در ايران و جهان بود. افشار به دعوت دانشگاه هاروارد امریکا یک سال در آن کشور مقیم بود و به کار مرتب کردن کتاب‌های زبان‌های شرقی آن دانشگاه اشتغال داشت. افشار، در سال 1378 خ، گنجينة پژوهشي خود را كه شامل كتابها، مجلهها، رسالهها، مقالهها، اوراق و عكسها بود، به مركز دايرةالمعارف بزرگ اسلامي واگذار كرد. پس از درگذشت وی گروهی از دوستان و شاگردان و دو فرزندش جایزه‌ای را به نام و یاد او ترتیب دادند که قرار شد در سالروز تولد او هر ساله به بهترین پایان‌نامه در زمینة کتابداری اهدا شود. كتابهاي او، اعم از تصحيح و تأليف، نزديك به یکصد عنوان ميشود. از آثار او نادرهکاران (مجموعه مقالات)؛ پژوهش‌های ایران‌شناسی (ج 1 و 2)؛ دفتر تاریخ؛ فرهنگ ایران زمین؛ گلگشت در وطن و … را میتوان نام برد.