بلاش یکم
بلاش یکم
بلاش یا وَلَگش یکم اشکانی (؟ – 75 م)
Balash The First Ashkani
اشک بیست و دوم
بلاش یکم، در سال 52 م، پس از مرگ پدرش «وانان دوم»، بر تخت شاهی نشست و تا سال 75 م به مدت 23 سال حکومت کرد. او در دوران زمامداری خود با مشکلات و نابسامانی‌های بسیاری مواجه شد. وی آخرین شاه نامی اشکانیان بود و پس از او دولت اشکانی رو به فروپاشی رفت.
او به جنگ با ارمنستان رفت و برادر خود تیرداد را در آنجا بر تخت شاهی نشاند. رومیان از این کار او خشمگین شدند اما بلاش یکم از ارمنستان دست نکشید و به آن‌ها گفت ارمنستان به ایران تعلق دارد و اشکانیان از آن صرف نظر نخواهند کرد و سرانجام توانست ارمنستان را از دولت روم باز پس بگیرد و صلح میان ایران و روم به مدت 50 سال دوام یافت. تاریخ این رویداد را سال 69 م گزارش کرده‌اند.
بلاش یکم، به آیین و آداب ایرانی بسیار علاقه‌مند بود. او در احیای فرهنگ و آیین‌های ایرانی تلاش بسیاری کرد و بازماندة گرایش‌های یونانی را در ایران، از بین برد. در این زمان الفبای ایرانی که از خط آرامی منشعب شده بود، جای الفبای یونانی را گرفت و برای اولین بار بر روی سکه‌های بلاش یکم پدیدار گشت. بنا به روایات زرتشتی، در زمان بلاش متون کهن اوستایی از نو، گردآوری شد و نام یونانی شدة شهرها نیز دوباره نام ایرانی خود را بازیافتند.
در دامنة کوه بیستون و در 40 کیلومتری شمال شرقی نقش‌برجستة گودرز، تخت سنگ چهار ضلعی نامنظمی به طول 5/2 متر قرار دارد که در سه روی آن نقوشی دیده می‌شود. نقش میانی، بلاش اشکانی را نشان می‌دهد که در دست چپش پیاله‌ای دارد و دست راستش را به طرف آتشدانی دراز کرده است. در بدنة آتشدان نوشته‌ای در 9 سطر به خط پهلوی اشکانی کنده شده است. ولی معلوم نیست که این نقش برجسته، مربوط به بلاش چندم است.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
آثار و سنگ‌نوشته‌های دوران اشکانیان که به طور دقیق مشخص نیست از کدام پادشاه است:
تندیس هرکول در کنارة شاهراه شرقی_غربی جادة ابریشم یا جادة بزرگ خراسان در محوطة تاریخی بیستون، نزدیک کرمانشاه قرار دارد. این تندیس بر سکویی به طول 20/2 متر قرار دارد و هرکول به صورت شخصی نیرومند با مو و ریش مجعد در حال استراحت بر روی پوست شیر به پهلوی چپ به آرنج تکیه کرده و در دست چپ پیاله‌ای دارد. زمان ساخت این مجسمه سال 153 پ م، تعیین شده که این تاریخ با اواسط سلطنت مهرداد اول (174- 136 پ م) و اواخر حکومت سلوکیان در این منطقه از ایران منطبق است. نام سازندة این مجسمه «امن کل» و احتمالاً از فرماندهان محلی است. در پشت مجسمه نقش و کتیبه‌ای به زبان یونانی قدیم دیده می‌شود. کتیبه به خط یونانی در هفت سطر بر روی لوحی به ابعاد 33 × 43 سانتیمتر که نمای آن به شکل معابد یونانی ساخته شده، نوشته شده است. در زیر نیم‌تنة هرکول نقش شیری دیده می‌شود که درازای آن از سر تا دم 200 سانتیمتر و بلندی آن 114 سانتیمتر است. این مجسمه در سال 1337 خ، به هنگام عملیات ساخت جادة همدان – کرمانشاه کشف شد. سر این مجسمه دو بار کنده و دزدیده شد ولی دوباره کشف گردید. مسئولان میراث فرهنگی ترجیح دادند برای جلوگیری از آسیب بیشتر، سر کنونی هرکول از جنس همان سنگ (سنگ آهک) ساخته، نصب و سر اصلی در گنجینة میراث فرهنگی نگهداری شود.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
نقش برجستۀ خونگ اژدر یا تنگ نوروزی، روی تخته سنگی بزرگ در 15 کیلومتری ایذه در استان خوزستان، شامل دو نقش برجسته متعلق به دورۀ ایلامیان و اشکانیان، روی یک سنگ است که نقش ایلامی، تقریباً محو شده است. مرد یک دستی در این نگاره دیده می‌شود که احتمالاً با مجسمۀ برنزی مرد یک دست که در موزۀ ایران باستان است ارتباط دارد. نقش برجستۀ خنگ اژدر ایذه، مربوط به جایگزین شدن سبک چهرههای روبرو و برافتادن چهرههای نیمرخ در نقش‌برجسته‌های اشکانی است. این سنگ‌نگاره در سال 1385 توسط سازمان میراث فرهنگی با شمارۀ 13580 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
کال جنگال، در طول دره‌ای به همین نام در خوسف و میان رشته کوه باقران، در فاصلۀ 35 کیلومتری جنوب غرب بیرجند واقع شده است. این سنگ نگاره‌های اشکانی، 11 کتیبه و 2 تصویر را در کنار خود دارد که از این 13 اثر، تنها هفت مورد آن باقی مانده است. تمام این کتیبه‌ها به خط پهلوی و زبان پارسی باستان نوشته شدهاند. در گویش بیرجندی کال به معنی چال و گودال و جنگال به معنی جنگ و جنگجو می‌باشد.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………