بهرام دوم ساسانی
بهرام دوم ساسانی ( ؟ – 293 م)
Bahram The Second Sasani
پنجمین پادشاه ساسانی
بهرام دوم، از سال 275 تا 292 م (17 سال)، پادشاه ایران بود. در شاهنامه نام او با عنوان بهرام بهرام آمده است. برادر بهرام دوم، هرمزد سکانشاه، توانست عناصر ناراضی سکایی، گیل و کوشان را برای مخالفت با بهرام، با خویش همراه کند. در هر حال پیروان مانی هم که جانشین پیامبر آن‌ها، سی‌سینوس، چندی بعد حدود سال 286 م، به امر بهرام دوم به دار آویخته شده بود نیز به این نهضت سکانشاه، پیوستند و این ناخرسندی‌ها سبب شد که بهرام در دفع مخالفان، بیشتر بر سیاست دینی تکیه کند. نرسی، عموی پدر بهرام دوم نیز که فرمانروای ارمنستان بود و از زمان بهرام یکم، داعیة سلطنت داشت، تدریجاً کسانی از نجبا را که از دار و دستة کرتیر و از سیاست بهرام دوم ناراضی بودند، گرد خود جمع کرد. این احوال سبب شد که در سال 283 م، امپراطور روم، کاروس، فرصت را برای حمله به بین‌النهرین ایران مناسب ببیند. بهرام که درگیر منازعات داخلی بود، فرستاده‌ای نزد او، فرستاد تا با وی در باب صلح مذاکره کند، اما با یکدیگر به صلح نرسیدند و بهرام از عهدة مقابله با او برنیامد و سپاه روم از فرات گذشت و سلوکیه و تیسفون را گرفت و خود را فاتح بزرگ پارت خواند. فاتح بزرگ پارت، اندکی پس از تسلط بر تیسفون، پایتخت ساسانی در نزدیک تختگاه ساسانی، به طور مرموزی کشته شد. قشون رومی این واقعه را علامت خشم خدا دانسته و شورش کرده و عقب‌نشینی را خواستار شدند. با مرگ امپراطور روم جنگ خاتمه یافت، ولی بین‌النهرین همچنان در دست رومیان باقی ماند. بهرام فرصت آن را یافت تا عقب‌نشینی اجباری روم را به حساب پیروزی خویش بگذارد و در نقش رستم خاطرة این پیروزی را جاودان کند.
بهرام دوم، در پایان سلطنت خود با شورش نرسی، عموی پدرش، مواجه شد. وقتی نرسی به اتکاء عده‌ای از بزرگان که تحمل سخت‌گیری‌های بهرام و کرتیر برایشان مشکل بود به نام خود سکه زد و ادعای شاهنشاهی خود را علنی نمود، بهرام دوم زندگی را بدرود گفته بود. کرتیر پسر بهرام دوم، بهرام سوم، را به جای او بر تخت سلطنت نشاند اما این بهرام نتوانست سلطنت را برای خود نگه دارد و حتی فرصت نیافت، سکه‌هایی را که به مناسبت تاجگذاری خویش ضرب کرده بود، رواج دهد. نرسی مدعی بزرگ به سلطنت رسید.
سنگ‌نگارۀ بهرام دوم و درباریان، یکی از نقش‌برجسته‌های دوران ساسانی است که در نقش رستم قرار دارد. این سنگ‌نگاره 5 متر طول و 2.5 متر عرض دارد. این سنگ‌نگاره، بهرام دوم را در میان دو شاهزاده، ملکۀ بهرام دوم یعنی شاپور دختک، کرتیر و عمویش نرسی نشان می‌دهد.
این سنگ‌نگاره، در نقش رستم، زیر آرامگاه داریوش بزرگ، قرار دارد. نقش بالایی 7 متر طول و 3 متر ارتفاع دارد که نبرد پیروزمندانۀ بهرام دوم بر دشمنش را نشان می‌دهد. نقش پایینی 3.70 متر طول و 2.35 متر عرض دارد که بسیار شبیه به نقش بالایی است و به خاطر همین آن را نیز به بهرام دوم نسبت داده‌اند. اما اریک اشمیت، باستان‌شناس آلمانی- امریکایی، احتمال داده که نقش پایینی مربوط به بهرام سوم است که تنها سه ماه حکومت کرد.
در 9 کیلومتری شهر نورآباد فارس، پایین کوهی در یک محوطۀ سرسبز، به نام سراب بهرام، سنگ‌نگاره‌ای به طول 85/3 متر و ارتفاع 8/3 متر، قرار دارد. در این سنگ‌نگاره، بهرام دوم در وسط و چهار نفر از بزرگان کشور از جمله، موبد موبدان، سپهسالار، صدر اعظم و رئیس تجار در اطراف او قرار دارند.
کتیبۀ نرسی در پایکولی بغداد