جمال رضايي بيرجندي (1305 – 1380 خ)

Rezaei Birjandi, Jamal

پژوهشگر زبان­هاي ايران باستان

رضايي، در بیرجند متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در بیرجند و مشهد گذراند و برای ادامه تحصیل به دانشگاه تهران وارد شد و لیسانس زبان و ادبیات فارسی و دکتری زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی را دریافت کرد و سپس به سمت دانشیاری دانشکدة ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد منصوب و پس از آن استاد دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شد.

او در دورة دانشجويي، كتيبة پارتي «كال جنگال» را در كوه­هاي بيرجند شناسايي كرد، كتيبه­اي كه از جمله معدود كتيبه­هاي پارتي است و براي مطالعات مربوط به تاريخ زبان فارسي اهميت بسيار دارد. متن كتيبه را صادق كيا خوانده و آگاهي­هاي مربوط به جايگاه كتيبه و تجزيه و تحليل داده­هاي آن مجله در ايران كوده ­(شماره 14) انتشار يافت. وی در زمینة زبان پهلوی و گویش­های ایرانی و متن­های حماسی فارسی و شاعری نیز دست داشت. مسئولیت‌های علمی و پژوهشی او شامل انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی، شورای فرهنگستان زبان ایران، هیأت رئیسة کنگرة تحقیقات ایرانی، هیأت ممیزه دانشگاه تهران و … است. او همچنین در چندین کنگرة علمی داخلی و خارجی شرکت داشت، از جمله کنگرة تحقیقات ایرانی در دانشگاه‌های کشورهای ترکیه، روسیه، ارمنستان، سوییس، افغانستان، فرانسه، آلمان، انگلستان و چین. رضايي عضو پيوستة فرهنگستان ايران و داراي «نشان علمي» بود. فعاليت­هاي پژوهشي وي، بيشتر به صورت كتاب انتشار يافته، كه همگي آن­ها در معرفي بيرجند، گويش و فرهنگ آن است. مهم‌ترین کتاب او، بیرجندنامه است که پس از مرگش به همت دکتر محمود رفیعی به چاپ رسیده است. این کتاب حاصل سال‌ها پژوهش عالمانه در خصوص فرهنگ و آداب و رسوم شهر بیرجند است. از دیگر آثار او گزارش زبان­های باستانی ایران؛ درفش ایران و واژه­نامة گویش بیرجند را می­توان نام برد.