رسام، هرمزد

رسام، هرمزد (1826 – 1910 م)

Rassam, Hormozd

باستان‌شناس، دیپلمات و جهانگرد بریتانیایی (آسوری‌تبار)

كشف استوانة كوروش، مديون تلاش‌های هرمزد رسام است. وي بر خلاف نام ايراني‌اش، در يك خانوادة مسيحي آشوري در موصل متولد شد. پدرش معاون اسقف اعظم در كليساي شرقي آشوري بود. رسام در 19 سالگي با آستن هنري لِيـارد (باستان‌شناس انگليسي) كه در تپه‌هاي باستاني نَمرود كاوش مي‌كرد، شروع به همكاري كرد. پس از مدتي، وي به توصية لِيارد، براي ادامة تحصيل به دانشگاه آكسفورد انگلستان رفت.

با كناره‌گيري لِيارد، هیأت اُمناي موزة بريتانيا، از رسام خواست تا به كاوش‌های لیارد ادامه دهد. وي در فاصلۀ سال‌هاي 1876 تا 1882 م، در مناطق آشوري، همچون كويو نجيك (نينواي باستاني)، نمرود (كالاح باستاني)،‌ بالاوات و محوطـه‌هاي بابِلي (همچون بابِل، سيپور و تَل ابراهيم) به كاوش پرداخت. او در اين كاوش‌ها، به يافته‌هاي با ارزشي دست يافت كه از مهم‌ترين آن‌ها، استوانة كوروش بزرگ بود. رسام، اين استوانه را در بابِل، در ماه مارس سال 1879 م (اسفند – فروردين 1258 خ) در تپة عَمران، درون يك ديوار بزرگ، پيدا كرد كه از قرار معلوم به عنوان يك كتيبة پي بنا، درون ديوار قرار داده شده بود. اين كار در زمان باستان، سنتي رايج بوده، به طوري كه خود شاهان و فرمانروايان به طور مستقيم و در طي مراسمي آن را به دست خـود در محـل پي بنا قرار مي‌دادند، كـوروش بزرگ نيز در نوشته‌هاي همين استوانه، به اين كار، اشاره داشته است. رسام در كتاب خود، يافتن اين استوانه را از «مهم‌ترين كشفيات دوران» به شمار آورده و نوشته است كه يك استوانة گِلي آسيب‌ديده، در ويرانه‌هايی در منطقه‌اي به نام جمجمه به دست آورده است و هنري راولينسن، با خواندن آن، دريافت كه اين كتيبه، يك متن رسمي بوده كه به فرمان كوروش بزرگ نوشته شده است. اين گِل‌نبشته كه از آن با نام «منشور كوروش» ياد مي‌شود، بدون ترديد، نمادي درخشان از فرهنگ، انديشه، رفتار، جهان‌بيني، آزاد انديشي و صلح دوستي ايرانيان باستان است.