زورخانه نیرو یزدان و شیرافکن
زورخانه، نام ورزشگاههای قدیمی ایران است که در آن در کنار تمرین و آموزش تقویت قوای بدنی به تربیت افراد با توجه به سنت پهلوانی، جوانمردی و مروت و اخلاق همچنین راه و رسم کشتی گرفتن از ورزشهای باستانی ایرانی پرداخته میشود.
در سدههای پیشین برای اهدای «بازوبند پهلوانی ایران» رقابتهای کشتی پهلوانی برگزار میشد. اگر چه این رقابتها ریشه باستانی دارد، چارچوب نوین آن از سال ۱۳۲۳ خ در زمان محمدرضا شاه پهلوی پایهگذاری شد و برنده این رقابتها بازوبند پهلوانی دریافت میکند.
دانشنامه بروک هاوس آلمانی با استناد به تحقیقات دانشگاه ورزش آلمان واقع در شهر کلن، ورزش زورخانهای را در کتاب اصلی و جلد ویژه ورزش، قدیمیترین ورزش بدنسازی جهان معرفی میکند. آیینهای پهلوانی و زورخانهای بیستوپنجم آبان ۱۳۸۹ از سوی ایران در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت جهانی رسید.
آداب و رسوم و تاریخ زورخانه در ایران: زورخانه بخشی از فرهنگ باستانی ایرانزمین است که نام آن با نام ایران به هم گره خورده است و میتوان آن را پدیدهای همچون ساموراییهای ژاپن و شوالیههای اروپایی دانست. ورزش زورخانه، ورزش باستانی ایران است که به مرور زمان دارای آداب و مراسم مفصلی است. این ویژگیها در قالب اشعار و داستانها به همراه ضرب زورخانه که مرشد میخواند، به اجرا درمیآید که طی آن ورزشکاران باید حرکات ورزشی خود را با ضرب آهنگ مرشد هماهنگ کنند. پیشکسوتان در این ورزش جایگاه خاصی دارند که نشانهای از معارف عرفانی و پهلوانی و مرید و مرشدی فرهنگ ایرانی است. در فرهنگ شیعی ایران زورخانه قداستی همچون مسجد دارد که آداب اصلی آن فروتنی، ازخودگذشتگی، مردانگی، احترام به بزرگان، سفرهداری، گلریزان، کمک به فقرا و دفاع از مردم و محله است و مراسم ورزشی آن از مواردی همچون شنا رفتن، میل گرفتن، پا زدن و چرخیدن و … تشکیل میشود که طی مراسم خاص و ویژهای به اجرا درمیآمد. ورزش زورخانه از یک گود و محیط اطراف آن تشکیل شده است. گود، مرشد و پیشکسوتها احترام ویژهای داشتند. مراسم زوزخانه را میداندار، انجام میداد که با رخصت از بزرگترها و پیشکسوتان و مرشد بود.
تعدادی از زورخانههای قدیمی در تهران همچنان مشغول به کار هستند.
زورخانه نیرو یزدان: که بیش از 100 سال قدمت دارد و بزرگانی چون جهان پهلوان تختی در آن ورزش میکردند، اکنون به طور کامل بازسازی شده است.
زورخانه شیرافکن: در خیابان قصرالدشت با قدمت بیش از 80 سال قرار دارد. این زورخانه، نخستین زورخانه در ایران است که توانسته مجوز ورود زنان را کسب کند.