شاردن، ژان

شاردن، ژان (1643 – 1713 م)

Chardin, Jean

ایران­شناس و جهانگرد فرانسوی

از آنجا که پدر شاردن جواهرفروش بود، او برای خریدن جواهر، رهسپار هند شد و در راه سفر، به ایران آمد و در سن 21 سالگی به حضور شاه عباس دوم صفوی بار یافت و به عنوان تاجر و طراح رسمی جواهرات خاندان صفوی منصوب شد. شاه، سفارش خرید برخی جواهرات را به او داد و او به هند رفت و در بازگشت با جواهراتی که شاه ایران سفارش داده بود به ایران آمد و این بار چهار سال و نیم در ایران ماند. وی پس از سفر به ایران و دیدن جاذبه­های این سرزمین، موجب شد که علاقمند به آموختن زبان فارسی شود. او در دو سفر خود حدود ده سال در ایران اقامت گزید و با پژوهش­های دقیق خود، ایران و ایرانیان را برای نخستین بار، چنان که باید و شاید به جهانیان معرفی نمود. توماس لقب «تاجر شاه» را از شاه عباس دوم دریافت کرد. او در بازگشت به فرانسه گزارشی را که از تاج­گذاری شاه­سلیمان صفوی نوشته بود، در سال 1671 م، به عنوان بخش نخست کتابش در لندن به چاپ رساند و چون از کتاب استقبال خوبی به عمل آمد، متن تجدید نظر شدة کتاب را در سه جلد در آمستردام منتشر کرد. استقبال از این کتاب به حدی بود که  در زمان حیات خود شارن، پنج بار تجدید چاپ شد و این مسئله دربارة کتابی پیرامون مشرق زمین امری کم نظیر بود. سفرنامة شارن ابتدا به فرانسه نوشته شد، ولی به تدریج به دیگر زبان‌های اروپایی و شرقی ترجمه و منبع پژوهش‌های متعددی در مطالعات ایرانی در جهان شد. نسخة کامل سفرنامة او پس از مرگش، در سال 1811 م، در ده جلد منتشر شد. سفرنامة او به ایران مفصل‌ترین و یکی از مهم‌ترین آثار غربی منتشر شده در سه دهة اخیر در معرفی ایران و ایرانیان به غربیان است. او نخستین کسی بود که کتابی در شرح بناهای تخت جمشید انتشار داد. همچنین نخستین فرانسوی بود که در سفرنامة خود به شاهنامة فردوسی و برخی دیگر از شاعران ایرانی اشاره کرده است. سفرنامة شاردن مهم­ترین اثر اوست که به فارسی ترجمه شده و منبع بسیار ارزشمندی برای آگاهی از اوضاع سیاسی، اجتماعی و اداری دورة صفوی و بناهای آن دوره است. این کتاب در ایران با نام سیاحتنامه شاردن با ترجمة محمد عباسی در سال 1335 خ، به وسیلة انتشارات امیرکبیر در تهران به چاپ رسیده است.