صادق هدایت
هدایت، صادق (1279- 1330 خ)
Hedayat, Sadegh
سفرنامه نگار و پژوهشگر فرهنگ عامه
صادق هدایت، پسر هدایت قلی‌خان، در تهران متولد شد. جد بزرگ او رضاقلی‌خان هدایت از مردان بزرگ عصر ناصری و صاحب کتاب‌هایی نظیر مجمع‌الفصحا و اجمل‌التاریخ بود. هدایت، تحصیلات ابتدایی را در مدرسة علمیة تهران آغاز کرد و دوران متوسطه را در دبیرستان دارالفنون ادامه داد. اما با بیماری چشم درد، دارالفنون را ترک کرد و یک سال بعد وارد مدرسة فرانسوی سن‌لویی شد. آشنایی با ادبیات جهان را در همین مدرسه آموخت، به طوری که به کشیش آن مدرسه فارسی می‌آموخت و کشیش نیز او را با ادبیات جهان آشنا کرد.
هدايت، در سفري كه در سال 1315 خ، به هندوستان داشت، در مدتي نزديك به دو سال، زبان پهلوي را آموخت و با تعليم و راهنماييِ زبانشناس معروف، بهرام گور آنكلساريا، روي متون پهلوي كار كرد و در اين رشته تا حدي پيش رفت كه ماية اعجاب استاد خود شد. ابراهيم پورداوود، كه ابتدا هدايت را به بهرام گور معرفي كرده بود، ميگفت: «بدون شك هدايت، يكي از پهلويدانهاي خيلي خوب روزگار ما بود و بنده شخصاً گواهم كه اين رشته را خوب خواند.» هدايت چند متن پهلوي را به فارسي ترجمه كرده است. او در برخی از آثارش، با بیتابی و عشق عجیبی، از شهرها و روستاهای ایران و مردم سادة دهنشین، از تودة زحمتکش شهری و از آنچه به این سرزمین کهن بستگی دارد یاد میکند. هدایت، در واقع کتاب اصفهان نصف جهان، که دو سال پس از بازگشت هدایت از فرانسه، یعنی در سی سالگی نوشته شده است، یگانه سفرنامة هدایت محسوب میشود. در سال 1324 خ، وی سفری به تاشکند داشت و در انجمن فرهنگی ایران و شوروی از او تقدیر شد. هدایت از میان نسل اول نویسندگان ادبیات داستانی ایران، نخستین نویسندهای است که در زمینة سفرنامهنویسی یا مشاهدهنویسی طبعآزمایی کرده است. بیگانه‌ستیزی و به ویژه عرب‌ستیزی، پرستش نژاد ایرانی و همچنین پرستش ایران باستان و ایران دورۀ ساسانی در آثار هدایت دیده میشود. تصویرها، توصیفات و شخصیت و چهره‌های داستان او اغلب رنگ ملی دارند. خانۀ پدری صادق هدایت در تاریخ 26 آبان 1378 در لیست آثار ملی ایران با شمارۀ 2491 به ثبت رسید. بوف کور، شناخته شده‌ترین اثر صادق هدایت و از شاهکارهای ادبیات ایران است و تاکنون به چندین زبان از جمله انگلیسی و فرانسه ترجمه شده است. از دیگر آثار او می‌توان رباعیات خیام؛ پروین دختر ساسان و ترانه‌های خیام را نام برد.