صادق کیا

كيا، صادق (1299 – 1380 خ)

Kia, Sadegh

زبان­شناس و واژه ­شناس

كيا، فرزند کیا مقتدرالدوله، در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس ادب، ثروت و دارالفنون گذراند و سپس در رشتة زبان و ادبیات فارسی تحصیل کرد و وارد وزارت فرهنگ شد. او سپس به دریافت درجۀ دکتری ادبیات نائل آمد و دانشیار دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران شد. وی در سال 1330 خ، به عنوان استاد کرسی زبان و ادبیات پهلوی در دانشگاه تهران ارتقاء یافت.

وی با همكاري محمد مقدم و ذبيح بهروز، مجلة ايران كوده را منتشر كرد. او علاوه بر استادي دانشكدة ادبيات، مشاغل اجرايي و پژوهشي بسياري، چون رئيس مركز مردم­شناسي و فرهنگ عامه، معاون وزارت فرهنگ و هنر و رئيس فرهنگستان زبان ايران را بر عهده داشت. در سال ۱۳۴۹ خ، به کوشش او، پژوهشگاه گویش‌های ایرانی تأسیس شد که دستور کار آن بررسی گویش‌های ایرانی و فراهم کردن واژه‌نامه برای هر یک از گویش‌های ایرانی بود. صادق‌کیا، در اشعار خود واژه‌های پهلوی را که در زبان فارسی امروز از بین رفته، به کار می‌برد و «تیرا» تخلص می‌کرد. محمدتقی راشد محصل، از شاگردان کیا می‌نویسد: «صادق کیا هم استاد بود، هم مدیر و هم پژوهشگر و در این سه زمینه کارهای ماندگار انجام داد.» واژۀ بیگانه از دید او، همۀ واژه‌هایی را شامل می‌شد که ریشه در زبان فارسی نداشت. در نگارش خود می‌کوشید تنها واژۀ فارسی به کار برد، اما مانند پاره‌ای از سره‌نویسان، نوشته‌های او رنگ تصنع نداشت. مقالات زيادي از او به چاپ رسيده است و آثار ديگر او را تصحيح و تأليف شامل مي­شود. از آثار او راهنمای گردآوری گویش­های ایران؛ چند نمونه از متن نوشته‌های پهلوی؛ نقطویان یا پسیخانیان؛ کتاب قلب در عربی؛ گشته دبیره یا خط کستج؛ دربارة خط کتیبه‌ها و سکه‌ها و مهرهای دورة اشکانی و ساسانی؛ گویش آشتیان؛ ماه فروردین روز خرداد (متن پهلوی و ترجمة فارسی با واژه‌نامه) و واژه‌نامة گرگانی را می­توان نام برد.