طاهریان

طاهريان (205 – 259 ق)
در اوايل قرن سوم هجري، “طاهر ابن حسين”، به عنوان اولين گروه نيمه مستقل، پس از استيلاي مطلق اعراب، دودمان طاهـريان را بنيان گذاشت. طاهر از خاندان اميران و سرداران منطقه‌اي در نزديكي هرات بود و به بني‌ عباس، برای روی کار آمدن، كمك كرده بود.
طاهر كه به دليل رشـادت در جنگ‌ها به “ذواليمينين” (كسي كه با هر دو دست شمشيـر مي‌زند) شهرت يافته بود، به دستور مأمون عباسي، والي سرزمين‌هاي شرق اسلامي، به خصوص خراسان شد. طبق گفتة”اشپولر” در كتاب تاريخ ايران در قرون نخستين اسلامي: “طاهر از لحاظ سياسي مرد كارآمدي بود و اين امكان را به دست آورد كه به محض ورود به نيشابور، در خطبة نماز جمعه از ذكر نام خليفه خودداري كند و با اين كار مطابق رسوم آن زمان حكومت خود را مستقل اعلام كرد.” البته طاهر به دليل اين كار، به دستور مأمون مسموم شد و نزدیک به دو سال حكومت كرد.
از جمله كارهايي كه در زمان طاهريان انجام شد، جنگ با خوارج و به دست آوردن سيستان و قسمتي از ماوراءالنهر بود. برقراري امنيت و نظم در مرزها و اهميت دادن به كشاورزي و عمران و آبادي در قلمروشان از ديگر كارهايي بود كه انجام دادند. در زمان طاهريان همچنين زبان و ادبيات فارسي به طور رسمی در دربار مورد استفاده قرار گرفت.
به دليل قيام‌هاي بابك و مازيار كه در آذربايجان و طبرستان اتفاق افتاد، توجه طاهريان را از مرزهاي شرقي بازداشت و خوارج دست به شورش زدند.
بنابراین حكومت طاهريان که به شدت ضعيف شده بود، به راحتي توسط “يعقوب ليث صفاري” منقرض گشت. “محمد ابن طاهر”، به دست يعقوب ليث زنداني شد و پس از مرگ يعقوب از زندان آزاد شد و به مقام رياست شهرباني رسيد.
حاكميت طاهريان كمي بيش از نيم قرن طول كشيد. آن‌ها نيمه مستقل بودند و تا آخر حكومتشان سكه به نام خليفه مي‌زدند. آن‌ها در بيش از نيم قرن، در برخي از مناطق ايران، از جمله سیستان، خراسان و طبرستان حكومت موروثي تقريباً قدرتمندي داشتند. آن‌ها همچنین، ادارة شُرطه، یعنی ریاست شهربانی بغداد را نیز بر عهده داشتند. اين امر زمينه‌اي به وجود آورد تا پس از آنان، دودمان‌هاي نيمه مستقل به نحوي داعية حكومت و انگيزة به دست آوردن قدرت بيشتري در سر داشته باشند.