مانی

مانی  (216 – 275 یا 276 م)

Mani

جهانگرد، نقاش، نویسنده و پیامبر پیام‌آور ایرانی

مانی، از پدر و مادر ایرانی منسوب به بزرگان اشکانی، در نزدیکی بابِل در میان‌رودان (عراق کنونی) که در آن زمان بخشی از شاهنشاهی ساسانی بود، متولد شد. او واعظ مذهبی و بنیانگذار آیینی شد که چند صد سال در سرزمین‌هایی از چین تا اروپا پیروان فراوانی داشت. وی در نوجوانی ادعا کرد که به او وحی شده است و او فارقلیط، موعد عهد جدید است و واپسین فرستاده و پایان پیامبران، که فرمانروایی آدم را با هدایت الهی به سرحد نهایت می‌رساند و دربرگیرندة کسانی چون شیث، نوح، ابراهیم، سام پسر نوح، نیکوتئوس، خنوع، زرتشت، هرمس، افلاطون، بودا، موسی و عیسی است. او سفرهای دور و درازی به هندوستان باختری و شمال خاوری ایران کرد و به تبلیغ دینش پرداخت و پس از چهل سال سفر به همراه یاران خود به پارس بازگشت و پیروز، برادر شاپور شاه ساسانی، را به آیین خود درآورد. جهان‌شناسی مانی هر چند با اساطیر درآمیخته بود، اما ساختار پیچیده و ژرفی داشت و متکی به اخترشناسی و دانش‌های دیگر بود. او به دنبال دین‌آوری، آثار بسیار زیادی را به رشتة تحریر درآورد که عمدتاً به زبان سریانی بودند که بعدها این آثار به دیگر زبان‌های منطقه نیز ترجمه شد. مانی همچنین یک اثر به نام شاپورگان به زبان فارسی میانه داشت. مانی نقاش بزرگی نیز بود. ارژنگ، مشهورترین کتاب مانی است، که سراسر تصویر است. او تمام اساطیر مانوی، داستان آفرینش و اصول اعتقادی آیین خود را در این کتاب به تصویر کشیده است. این کتاب را می‌توان ابتکار مانی در جهت تسهیل آموزش آیین خود به تودة مردم به ‌ویژه طبقة کم‌سواد و بی‌سواد دانست. گفته‌اند که وی در گندی‌شاپور خوزستان به دار آویخته شد. از دیگر آثار او می‌توان انجیل زنده؛ گنج زندگان؛ سفرالاسفار؛ رازان و … را نام برد.