محمدنقی براهنی
پدر علم روان‌آزمایی ایران
1311 – 1381 خ
محمدنقی براهنی، در سال 1311 خ و در تبریز متولد شد. او در سال 1334 خ مدرک لیسانس خود را در رشتة آموزش زبان از دانشگاه تبریز دریافت کرد. وی هم‌زمان با تحصیل در شهرستان مرند به عنوان آموزگار مشغول به کار بود. او در سال 1335 خ با دریافت بورسیه تحصیلی به انگلستان رفت و در سال 1336 خ دیپلم آکادمیک روانشناسی و در سال 1338 خ مدرک فوق‌لیسانس روانشناسی پرورشی را از دانشگاه لندن دریافت کرد.
او پس از بازگشت به ایران از سال 1340 تا 1343 خ به عنوان عضو هیأت علمی گروه روانشناسی دانشگاه تبریز به تدریس و پژوهش پرداخت. پس از آن برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و در سال 1345 خ از دانشگاه کلمبیا لیسانس روانشناسی گرفت. هم‌زمان با تحصیل در دورة دکتری، به عنوان متخصص آزمون‌سازی در مؤسسة «هارگوت پرس» در نیویورک شروع به کار کرد و تا سال 1346 خ به این کار ادامه داد. او در سال 1347 خ موفق به اخذ مدرک دکتری شد و به ایران بازگشت. وی در گروه روانشناسی دانشگاه علوم تربیتی تهران، ابتدا با سمت استادیاری و سپس دانشیاری به تدریس و پژوهش پرداخت.
از همان آغاز کار با توجه به فقدان کتاب در زمینه‌های اصلی روانشناسی امروز، به ترجمة متون زیربنایی دانشگاه‌های پیشتاز و نویسندگان پر اعتبار جهان همت گماشت. کتاب‌های مبانی نظری آزمون‌های روانی؛ انگیزش و هیجان؛ روان‌آزمایی؛ روانشناسی یادگیری و … محصول این رویکرد استاد است.
او تلاش عمده‌ای در راه تحقق مفهوم آزمایش در شاخه‌های علم روانشناسی یا عملی کردن مفهوم پژوهش در این شاخه از دانش روز به عمل آورد. وی نخستین گام را در این زمینه با تهیة هنجار ایرانی برای آزمون‌ها، به ویژه آزمون‌های شناختی، برداشت. از گذشته‌های دور، ضرورت وجود این قبیل آزمون‌های ایرانی در وزارت علوم و نیز آموزش و پرورش و همچنین برای بسیاری از برنامه‌ریزی‌های آموزشی کلان کشوری، احساس می‌شد که این مرد بزرگ به این نیاز، جامة عمل پوشاند.
او در خلال دورة تعطیلی دانشگاه‌ها، ترجمه و تألیف چند کتاب عمده و بنیادی دیگر و همچنین آماده‌سازی هنجار ایرانی برای رایج‌ترین آزمون شناختی دنیا (وکسلر) را در دستور کار خود قرار داد.
گردهم آوردن صاحبنظران و مدرسان دانشگاه‌ها برای تألیف کتاب راهگشای واژه‌نامة روانشناسی و زمینه‌های وابسته و ترجمة کتاب زمینة روانشناسی و … از زمرة دیگر تدابیر عملی و فرهنگی ایشان است که در همین دوران به ثمر نشست. وی تدوین دایرۀالمعارف روانشناسی را نیز در دست داشت که متأسفانه برای انجام آن مهلت نیافت. علاوه بر تدریس و پژوهش‌های علمی کاربردی و تألیف و ترجمة متن‌های دشوار، فعالیت مهم دیگری در کارنامة خدمات ملی و علمی دکتر براهنی قرار داد و آن، ساختن مجموعه آزمونی است که به منظور کمک به نوجوانان و مسئولان آموزش و پرورش و وزارت علوم در راه کشف و شناسایی استعدادهای نوجوانان است. به پاس خدمات ارزندۀ وی، او را «پدر علم روان‌آزمایی ایران» نامیده‌اند.
دکتر محمدتقی براهنی طی یک دورۀ طولانی بیماری‌های پیاپی در سال 1381 خ در 70 سالگی فوت کرد.