محمد مقدم

مقدم، محمد (1287 – 1373 خ)

Moghadam, Mohammad

پژوهشگر اوستا و تاريخ ايران باستان و زبان­شناس

محمد مقدم، در تهران متولد شد و پس از اتمام دورة متوسطه، برای ادامه تحصیل به امریکا رفت و درجة دکتری خود را در رشتة زبان‌شناسی از دانشگاه پرینستون دریافت کرد. او در سال 1318 خ، در دانشگاه تهران به تدریس اوستا و فارسی باستان پرداخت. در سال 1339 خ، به دعوت دانشگاه یوتا که از وی خواسته بود تا کرسی تمدن ایران باستان را به عهده گیرد، دوباره به امریکا رفت.

مقدم، با همكاري ذبيح بهروز و صادق كيا، نشرية ايران كوده را در بررسي زبان و گويش­هاي ايراني منتشر كرد. او در سال 1343 خ، گروه زبان­شناسي همگاني و زبان­هاي باستاني را در دانشكدة ادبيات دانشگاه تهران، بنياد گذاشت و تا سال 1347 خ، مديريت آن را به عهده داشت. او در سال 1348 خ، به مقام استاد ممتازی دانشگاه رسيد و در سال 1349 خ، به عضويت پيوستة فرهنگستان زبان ايران برگزيده شد. وی شعر سپيد نیز می­سرود. یکی از کارهای باارزش مقدم، تلاش برای ابداع و سامان بخشی به واژه‌های مورد نیاز فارسی به شیوۀ علمی زبان‌شناسی بود که این تلاش را از جزوۀ کوچک «راهنمای فارسی باستان» آغاز کرد و طی چند دهه ادامه داد. در زمینۀ گویش سیاسی، که این واژه را نخستین بار دکتر مقدم و همکارانش به کار بردند، اولین بار بود که در زبان فارسی بررسی‌هایی بر پایۀ علمی صورت گرفت و چند گویش ایرانی به روش علمی با هم سنجیده شد. یکی دیگر از زمینه‌های پژوهشی مقدم، بررسی دربارۀ دین و آیین مهر است. از آثار وی می­توان متن اوستا؛ جستار دربارۀ مهر و ناهید؛ چهارشنبه سوری؛ تاریخ شاهنشاهی هخامنشی (ترجمه)؛ سرود بنیاد دین زرتشت؛ راهنمای ریشة فعل­های ایرانی را نام برد.