مصلح الدیم سعدی

سعدی، مصلح ­الدّین (حدود 606 – 690/691 ق)

Saadi, Moslehedin

شاعر، نویسنده، جامعه‌شناس، مردم‌شناس، معلم اخلاق و جهانگرد

سعدی، در شیراز دیده به جهان گشود. او پس از پایان تحصیلات اولیه در 19 سالگی، برای ادامه تحصیل به نظامیه بغداد، سفرهای طولانی خود را با اندیشة دیدار دانشمندان، علمای دین و عارفان آغاز کرد. از بغداد به حجاز، لبنان، شام، فلسطین، یمن، حبشه، مصر و کشورهای شمال آفریقا، روم و همچنین از هندوستان، ترکستان، آسیای صغیر، غزنین، آذربایجان و چین، دیدار کرد و پس از حدود 30 سال جهانگردی، به شیراز بازگشت. پس از درگذشت سعدی، شهرت او با سرعتی بی­سابقه افزایش یافت و بزودی به نام بهترین شاعر فارسی زبان شناخته شد. سخن او معیار و محک دیگر سخنوران زبان فارسی قرار گرفت. او توانست زبان فارسی را از دشوارگویی­های آن روزگار برهاند و شعر فارسی را که به ایهام گراییده بود، روشن و دلربا سازد. سعدی سهل و ممتنع سخن می‌گفت و با آنکه در علوم شرعی، عربی و دینی تبحر وافر داشت، هیچ­گاه فارسی را با الفاظ غریب عرب در نیامیخت. حکایت‌هایی که سعدی در گلستان و بوستان آورده‌ است، خاطرات، برداشت، نگرش و بینش او را نمایان می‌سازد و در واقع یک سفرنامة شیرین و آموزنده در قالب نثر مسجع و شعرهای شیرین و نکات بسیار با ارزش اخلاقی است. جایگاه سعدی نزد اهل ادب تا جایی است که به وی لقب استاد سخن، پادشاه سخن و شیخ اجل داده‌اند. مطالب دو کتاب بوستان و گلستان سعدی به حدی برتر از زمان خود بود که شاهان هند و عثمانی از این دو اثر به عنوان کتاب درسی استفاده می‌کردند و شاهان و شاهزادگان در کشورهای اسلامی نیز اشعار آن را از حفظ داشتند. پژوهشگران در مورد کلیات سعدی معتقدند که اگر شاهنامۀ فردوسی، شناسنامۀ ایرانی باشد، بدون تردید، کلیات سعدی نیز شیوه‌نامۀ زندگی ایرانی است. روزنامۀ انگلیسی زبان گاردین، در سال 2010 م، فهرستی از یکصد اثر ماندگار ادبی جهان، به عنوان بهترین‌های همۀ زمان‌ها منتشر کرد؛ در این لیست صدتایی «بوستان و گلستان» سعدی به عنوان بهترین آثار ادبی از ایران معرفی شدند. این نظرسنجی، از یکصد نویسندۀ صاحب‌ نام، از پنجاه و چهار کشور جهان تهیه شده بود. آثار سعدی، علاوه بر ایران، در بیشتر کشورهای جهان به ویژه در مرزهای ایران فرهنگی، در کشورهای عربی، شبه قارۀ هند و کشورهای عثمانی و اروپا، شهرت یافته و به زبان‌های عربی، انگلیسی، فرانسه، ایتالیایی، آلمانی، روسی و غیره ترجمه شده است. سعدی نه تنها در میان فارسی زبانان، بلکه در میان مردم کشورهای دیگر نیز بسیار مورد علاقه و احترام است. غربی‌ها، سعدی را به عنوان استاد تعلیم و تربیت و انسانی عقل‌گرا می‌شناسند. در دوره‌های پس از رنسانس در اروپا، سخنان و جهان‌بینی سعدی نفوذ بسیار پیدا کرد. مصلح‌الدّین در مکانی که بعدها به سعدیه آوازه یافت، به سر می‌برد و در 84 سالگی چشم از جهان فرو بست و در همان‌جا به خاک سپرده شد.