مورگان، ژاک ژان­ماری دو

مورگان، ژاک ژان­ماری دو (1857- 1924 م)

Morgan, Jacques Jean Marie de

باستان­شناس و سفرنامه­ نگار فرانسوی

مورگان زمین­شناس، باستان­شناس و محقق فرانسوی دوران ماقبل تاریخ بود. او در سال 1897 م، به همراه یک هیأت باستان­شناسی، به منظور کاوش در شوش به ایران آمد و به مدت 15 سال هدایت تیم باستان­شناسی فرانسوی را در ایران بر عهده داشت. او همچنین در تاریخ قدیم و آثار باستانی ایران و زبان کهن ایرانی جستجو و پژوهش کرد و بسیاری از موضوعات ندانستة تاریخ را فاش کرد. او با استفاده از آجرهای بازماندة معابد و بناهای ایلامی و هخامنشی قلعة شوش را برای ایجاد امنیت و ترس از غارت دزدان ساخت. با وجود اینکه دمورگان با شکوه­ترین قلعه و موزة آجر ایران را با ساخت این قلعه خلق کرد، متأسفانه باعث نابودی تپة آکروپلیس شوش شد. او با حفاری در آکروپل آثار زیادی از دوران اشکانی، هخامنشی و شاهکارهای مهمی از تمدن بابل از جمله لوح تارامسین و قانون حمورابی را کشف کرد که همة آن‌ها را به موزة لوور پاریس فرستاد. متأسفانه او با جدا کردن آثار باستانی از بافت باستان­شناسی، صدمات جبران ناپذیری را به مطالعات باستان­شناسی ایران وارد آورد. با تمام انتقاداتی که به مورگان وارد است، نباید از حق گذشت که اگر او نبود، همان اندک اطلاعاتی هم که از دوران کهن شوش و تمدن ایلامی در اختیار داریم، نداشتیم. وی علاوه بر شوش در قسمت­های دیگر ایران مانند تهران، تالش، مازندران، آذربایجان و … هم مطالعات با ارزشی انجام داده است. مورگان نخستین کسی بود که در شمال ایران به تحقیقات باستان­شناسی پرداخت. از دیگر اقدامات دمورگان می­توان به کشف نفت در ایران؛ تهیة حدود 620 عکس همراه با سه نقشة ایران؛ نقشه­ای کامل از شمال ایران؛ نقشة کردستان و شناسایی موقعیت طبیعی و جغرافیایی کوهستان­های ایران اشاره کرد. وی کتاب‌ها و مقالات زیادی از فعالیت­های خود در باستان­شناسی، زمین­شناسی، جغرافیا و مردم­شناسی دارد. از آثار او مأموریت علمی در پارس (20 ج)؛ گورستان­های ماقبل تاریخ در شمال ایران؛ انسان ماقبل تاریخ؛ ماقبل تاریخ شرق (3 ج) و … را می­توان نام برد.