نادر خلیلی

معمار و طراح

1313 – 1386 خ

نادر خلیلی، در سال 1313 خ و در تهران به دنیا آمد. او از فارغ‌التحصیلان دانشگاه تکنیک استانبول و مدرس مدرسۀ معماری کالیفرنیای جنوبی با درجۀ استادی بود. وی در سال 1984 م جایزۀ «تبحر در فناوری» را از انجمن معماران آمریکا در ایالت کالیفرنیا دریافت کرد. همچنین در سال 2004 م جایزۀ معتبر آقاخان را دریافت کرد و از سازمان ملل متحد تقدیرنامه گرفت.

یکی از دغدغه‌های او این بود که چطور می‌توان بناها و ساختمان‌هایی ساخت که علاوه بر بیشترین سازگاری با طبیعت، بتواند در برابر بلاهای طبیعی، به خصوص زلزله مقاومت کند. او 5 سال تمام با موتورسیکلت خود در کویرهای ایران به تحقیق و پژوهش پرداخت و به آزمون و آزمایش بناهای خشتی و گلی سنتی ایران پرداخت تا متوجه شود که این بناها تا چه میزان با طبیعت اطرافشان سازگار هستند.

خلیلی، با تحقیقات بسیار، متوجه شد که خشت‌های مقاوم از یک سو و بافته شدن عناصر سازندۀ بنا از سوی دیگر، نتیجه‌ای جدید می‌دهد. مفهومی که با کمک مصالح جدیدی به نام «ابرخشت» باعث ساخت بناهای مقاوم‌تری در آینده شود. در این ابرخشت‌ها، کیسه‌های بزرگی از خاک تقویت شده با فیبرهای ویژه، جای کاه‌های قدیمی را می‌گیرد و با ترکیب آب، رشته‌های طولانی را به وجود می‌آورد که در برابر نور خورشید و حرارت محیط، خشک می‌شود. این مجموعه مورد آزمایش‌های فنی قرار گرفت و سرانجام به عنوان طرحی کم هزینه، زیبا، دارای امکان ساخت توسط مردم و مقاوم در برابر بلاهای طبیعی پذیرفته شد.

در سال 1984 م سازمان ناسا برای برنامه‌ریزی درازمدت اقامت انسان در فضا، کنفرانسی به نام پایگاه‌های مستقر در ماه و فعالیت‌های فضایی در قرن 21 برگزار کرد که هدفش، ساخت بنا در ماه، با هزینۀ اندک بود. استاد خلیلی با الهام گرفتن از معماری کویری و براساس ابرخشت‌ها طرحی را مطرح کرد که در نهایت پذیرفته شد.

خلیلی، در سال 1991 م مؤسسة هنر و معماری خاک کالیفرنیا (Cal-Earth) را برای آموزش روش‌های معماری خود پایه‌گذاری کرد.

این استاد برجسته، در سال 1386 خ و در 73 سالگی دار فانی را وداع گفت و در لس آنجلس کالیفرنیا به خاک سپرده شد.