نورالدّین عبدالرحمن جامي

 

تخلص:  دشتی و جامی

قرن:  نهم هجری

سال تولد ـ فوت:  817 ـ 898 ق

محل تولد ـ زندگي ـ فوت:  خَرجِرد جامِ خراسان ـ خراسان، ماوراءالنهر، هرات ـ هرات

دوران:  سلطان شاهرخ تيموري

آثار:  هفت اورنگ؛ بهارستان

توضیح:  جامي نسَبش به محمد ابن حسن شیبانی، فقیه معروف، می‌رسد. پدرش اهل دشت (شهری در نزدیکی اصفهان) بود که در سدة هشتم هجری به خراسان کوچ کرد و در شهر جام با شهرت دشتی، منصب قضاوت یافت و ماندگار شد. در این دوره بود که جامی با تصوف آشنا و مجذوب آن شد، به‌طوریکه در حلقة مریدان قرار گرفت و به تدریج چنان به مقام معنوی خود افزود که پس از مرگ مرشدش،خلیفة طریقت نقشبندیه گردید.

مهارت و استادی جامی در سخن، پس از استعداد خدادادی، به‌دلیل احاطه بر همة علوم شرعیه، ادبیه، عقلیه و تبحر بسيارش در عرفان بود. وی در شعر، ابتدا دشتی تخلص می‌کرد، سپس آن را به جامی تغییر داد که به گفتة خود علت نخست آن، محل تولد او شهر جام بوده و دیگر آنکه رشحات قلمش از جرعة جام شیخ الاسلام احمد جام، مشهور به ژنده پیل، سرچشمه می‌گرفت. جامی ظاهراً اهل تسنن بوده به همین دلیل شاهان صفوی با وی دشمن بودند تا آن حد که شاه اسماعیل پس از تسخیر هرات دستور داد هرجا نامی از جامی در کتابی دیده می‌شود، از بین برود.

جامي در شعر، به سعدي و حافظ توجه خاص داشته و در مثنوي‌هاي خود از نظامي پيروي كرده است.

اين مرد بزرگ، در 81 سالگي درگذشت و در شهر هرات، كنار مزار سعدالدين كاشغري در (تخت مزار)، به خاك سپرده شد.