پرویز ناتل خانلری
. ناتل خانلري، پرويز (1292 – 1369 خ)
Natel Khanlari, Parviz
زبانشناس، شاعر، مترجم و روزنامهنگار
پروز ناتل خانلری، در تهران متولد شد. او از اهالی ناتل نور مازندران بود. پدرش ابتدا در وزارت عدلیه و سپس در وزارت امور خارجه خدمت می‌کرد و به مدت 10 سال نیز در تفلیس و پترزبورگ مأموریت سیاسی داشت. نام خانوادگی خانلری از لقب جد او «خانلرخان» گرفته شده، ناتل نیز نام یکی از شهرهای مازندران، به پیشنهاد نیما یوشیج که پسرخاله مادرش بود، به فامیلی او اضافه شد. پرویز خانلری، تحصیلات خود را در مدرسة سن‌لویی، مدرسة امریکایی تهران و مدرسة ثروت به پایان رساند و در دارالفنون به پیشنهاد بدیع‌الزّمان فروزانفر رشتة ادبی را انتخاب کرد؛ سپس لیسانس زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کرد. خانلری جزو اولین گروه دریافت‌کنندگان دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران بود. او از دوران دانشجویی همکاری خود را با مطبوعات آغاز کرد و اشعار و نوشته‌هایش در مجلة مهر انتشار می‌یافت.
خانلري، از سال 1322 تا 1357 خ، مجلة سخن را طي 27 دوره منتشر كرد. این مجله به خصوص در دور‌های اول خود، دریچه‌ای به روی ادبیات جهان و محلی برای انتشار آثار نویسندگان و شاعران نوگرا بود و نقش به سزایی در جهت‌گیری ادبیات فارسی در دورة معاصر داشت. بسیاری از نویسندگان و شاعران نامدار از جمله جلال آل احمد، محمدعلی اسلامی ندوشن و بهرام صادقی، اولین اثرشان در این مجله به چاپ رسید. او در سال 1330 خ، نخستين كرسي تاريخ زبان فارسي را در دانشكدة ادبيات دانشگاه تهران تأسيس و از سال 1341 خ، انتشار ماهنامة سخن علمي را آغاز كرد و تا هشت دوره آن را ادامه داد. او در سال 1344 خ، «بنياد فرهنگ ايران» را به دبيركلي و مديرعاملي خود تأسيس كرد كه تا بهمن سال 1357 خ، داير بود. این بنیاد در دوران فعالیت خود بیش از سیصد عنوان کتاب در رابطه با هنر ایران به چاپ رساند. او از سال 1346 تا 1349 خ، در سمت مديرعامل «سازمان پيكار با بي‌سوادي» خدمت ميكرد. وی در سال 1351 خ، فرهنگستان ادب و هنر و پژوهشكدة «فرهنگ ايران» را بنا نهاد و مدتي نيز رئيس آنجا بود. مثنوي «عقاب» او كه آن را به صادق هدايت هديه كرد، يكي از اشعار برگزيده و ممتاز معاصر به شمار ميرود. خانلری را بنیانگذار دستور نوین زبان میشناسند. دستور زبان فارسی خانلری اولین بار در سال 1343 خ، به عنوان کتاب درسی دبیرستانی به چاپ رسید و سال‌ها تدریس می‌شد و بعداً مورد تجدید نظر قرار گرفت و در دانشگاه‌ها نیز تدریس شد. مقالات بسياري از او به چاپ رسيده و آثار او شامل تأليف، تصحيح و ترجمه هستند. از آثار او تألیف و انتشار «فرهنگ تاریخی زبان پارسی» است که طرح اصلی را ایشان ارائه کردند و در «بنیاد فرهنگ ایران» اجرا شد، اما فقط جلد اول آن در سال 1357 خ، انتشار یافت. از آثار او هفتاد سخن (2 ج)؛ شهر سمک؛ دستور زبان فارسی و تاریخ زبان فارسی را میتوان نام برد.