پولس پارسی یا پولس ایرانی
پولس پارسی یا پولس ایرانی
تندیس کسری انوشیروان دادگر بر سر در کاخ دادگستری (تهران – خیابان خیام)
پولس ایرانی، پولُس پارسی یا ایرانی فیلسوف و منطق‌دان ایرانی دوران خسرو اول (579-531 م) بود.
او را مسیحی نسطوری مذهب دانسته‌اند، که بعدها به دین زرتشت درآمد. گفته شده، که خسرو انوشیروان نزد او فلسفه را فرا گرفته و دارای رساله‌ای به زبان سریانی، در فلسفه دانسته‌اند، که به گفته مشکویه رازی در ترتیب السعادات برای انوشیروان نوشته شده است. بنا به نوشتۀ ابوعلی مسکویه رازی، تمثیل و تشبیه، حکمت و فلسفۀ ارسطو، در ادبیات فلسفی تا زمان پولس پارسی، بی‌سابقه، بدیع و منحصر به او بوده است. گویا در قسطنطنیه او عهده‌دار مناظراتی با مانویان بوده است؛ چنانکه در برخی منابع، از مناظره وی با فوتن مانوی به فرمان یوستینیانوس، امپراطور روم، در سال 527 م یاد شده است.
مقدمه منطق که پولس آن را به خسرو انوشیروان تقدیم کرده، گویا منبع آن گزیده سریانی سرگیوس رأس‌العینی بوده است و در دیباچه کوتاه آن، ذکری در فواید منطق و فلسفه آمده که به سخنان برزویه طبیب، در آغاز کلیله و دمنه شباهت بسیار دارد. این رساله در سده‌های متمادی مورد توجه متفکران بوده و ابن عبری نیز تحت عنوان مقدمه رسای پولس بر منطق (- دیالکتیک) ارسطو از آن یاد کرده است. تنها نسخه خطی از متن سریانی این رساله در کتابخانه موزة بریتانیا موجود است که متن سریانی و ترجمه فرانسوی دیباچه و مشخصات آن را نخستین‌بار ارنست رِنان به سال 1852 م (1230 خ) در اختیار نهاد.
پولس پارسی، در سال 571 یا 573 م، (سال 49 پیش از هجرت) درگذشت.