یحیی عدل

پدر جراحی ایران

1287 – 1381 خ

یحیی عدل، در سال 1287 خ و در تبریز متولد شد. پدرش یوسف‌خان مکرم‌الملک، مدتی نایب‌الایاله آذربایجان بود. او تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در شهر کرمانشاه گذراند و سپس برای ادامه تحصیلات به فرانسه رفت و وارد دانشکدۀ پزشکی پاریس شد. پس از آن به رشتة جراحی روی آورد و به جراحی عمومی و اورولوژی پرداخت. او 4 سال نزد پروفسور گریگوار، جراح معروف و رئیس بخش جراحی و آناتومی پاریس به انترنی مشغول شد. وی در سال 1317 خ پایان‌نامة خود را دربارة درمان آدنوپاتی سلی از تصویب گذراند و موفق به دریافت مدال نقره از دانشکدة پاریس شد. او پس از دریافت مدرک پروفسوری خود، در سال 1318 خ به ایران بازگشت و در دانشکدة پزشکی دانشگاه تهران استخدام شد و استادی کرسی جراحی عمومی و ریاست بخش بیمارستان سینا به وی واگذار شد.
او پس از برکناری اسدالله علم، به دبیرکلی حزب مردم منصوب شد و در سال 1342 خ سناتور مجلس سنای ایران شد. او هر سال به پاریس می‌رفت و وسایل جراحی را با هزینة خود می‌خرید و به بیمارستان سینا اهدا می‌کرد و روش‌های نوین جراحی را به جوان‌ها آموزش می‌داد. وی به دلیل نیاز کشور به جراح عمومی تمام رشته‌ها از جمله جراحی عمومی، ریه، قلب، مغز و اعصاب، استخوان و … را تعلیم می‌داد. در آن زمان مردم از اهدای خون اکراه داشتند. بنابراین پروفسور عدل نام و اسامی کسانی را که دارای گروه خونی O بودند را ثبت کرده بود و از آن‌ها خون می‌خرید. او اولین دورة آسیستانی آزاد را که امروزه به آن رزیدنتی گفته می‌شود، برنامه‌ریزی کرد و هر ساله 4 نفر آسیستان برای بخش جراحی بیمارستان سینا پذیرفته می‌شدند.
او مکتبی در جراحی ایران پایه‌گذاری کرد که به «مکتب عدل» مشهور شد. شاگردان او پیش از انقلاب، مجله‌ای به نام «مکتب عدل» منتشر می‌کردند که حاوی آخرین اطلاعات علمی در این رشته بود.
دکتر عدل، بیهوشی به روش جدید را با استخدام متخصصان بیهوشی از خارج، راه‌اندازی کرد و بسیاری از عمل‌های ناممکن را ممکن کرد. هنر بزرگ عدل آن بود که ترس جراحان را از عمل جراحی از بین برد و به آنان این جرأت را داد که به جراحی روی آورند و موفق شوند. او را «پدر جراحی ایران» می‌نامند.
خانة پروفسور عدل در خیابان ولیعصر تهران در سال 1377 خ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. وی در سال 1381 خ در 94 سالگی در تهران درگذشت.