صفاریان

صفاریان (247 – 393 ق)
مؤسس اين دودمان، “يعقوب ليث” از شهر زَرَنگ یا زَرَنج بود كه در نوجواني در کنار پدرش به رويگري (صفار به معناي رويگر) مي‌پرداخت. وي در جواني به عياران پيوست و با آنان به راهزني مشغول شد.
در اواخر حكومت طاهريان، خوارج به تدريج سيستان و قسمتي از اطراف خراسان را دچار ناامني كرده بودند. حاكم سيستان، كه از طرف طاهريان به مسند خلافت نشسته بود، سپاهي تشكيل داد كه يعقوب نيز به آن سپاهيان پيوست و توانستند خوارج را دفع كنند. پس از آن فرماندة سپاه به نام “صالح” درگذشت و افراد سپاه فرماندة جديد را كه “درهم” نام داشت نپذيرفتند و “يعقوب” را به فرماندهي برگزيدند.
يعقوب توسط سپاهيانش و با استفاده از بي‌كفايتي در اواخر حكومت طاهريان، توانست شهرهاي هرات، كرمان، فارس، كابل، باميان، طخارستان و … را فتح كند و حكومت طاهريان را منقرض سازد. يعقوب در شهرهاي فتح شده نام خليفه را از خطبه‌ها حذف كرد. پس از به دست آوردن پيروزي‌هايش به خليفه نامه نوشت و خواستار تقسيم حكومت شد. خليفه كه متوجه شد نمي‌تواند از پيشروي‌هاي او جلوگيري كند، تصميم گرفت تا به موجب حكمي، وي را والي شهرهاي فتح شده گرداند تا هم جلوي پيشروي‌هايش را گرفته باشد و هم وي را خراجگذار خود گرداند، اما با رفتن يعقوب به مركز خلافت موافقت نكرد.
او به میهن خویش ایران، عشق می‌ورزید، از تازیان نفرت داشت و آرزوی رهایی از سلطة اعراب، تمام وجودش را تسخیر کرده بود. از سال 247 ق، تا زمان مرگ او، مقابله با خلافت عباسي، ويژگي دوران حكومت وی محسوب مي‌شد. در سال ۲6۲ ق، سپاه یعقوب لیث صفاري با سپاه خليفه به فرماندهي برادر خليفه روبرو شد و از آن شكست خورد، يعقوب پس از آن ديگر نتوانست به قدرت خويش بيفزايد؛ او در سال ۲6۵ ق، در گندي شاپور درگذشت. البته حكومت جانشينان يعقوب تا مدت‌ها ادامه داشت.
پس از صفاريان، رقيب ايشان، يعني سامانيان فرصت حكمراني پيدا كردند، ولي بازماندگان صفاريان تا يك قرن بر سيستان حكومت راندند که آخرين آنان با قدرت يافتن غزنويان از بين رفت و دودمان صفاريان، در سال۳۹۳ ق، از صحنة حكومت به طور كامل حذف شد. پادشاهان اين دودمان 146 سال حكمراني كردند.

تندیس یعقوب لیث صفاری در مشهد

تندیس یعقوب لیث صفاری در زابل