احمد شاملو
احمد شاملو
احمد شاملو
شاملو، در سال 1304 خ، دیده به جهان گشود. مادر شاملو کوکب عراقی شاملو، از مهاجران قفقازی بود که طی انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ م روسیه، به همراه خانواده‌اش به ایران کوچانده شده بود. شاملو دورة کودکی را به خاطر شغل پدر که افسر ارتش رضا شاه بود و هرچند وقت را در جایی به مأموریت می‌رفت، در شهرهایی چون رشت، سمیرم، اصفهان، آباده و شیراز گذراند. به همین دلیل شناسنامة او در شهر رشت گرفته شده است. او در فعالیت‌های سیاسی علیه متفقین در شمال کشور شرکت کرد و چندین بار به دلایل سیاسی بازداشت شد.
شاملو، سه بار ازدواج کرد که دو بار آن ناموفق بود. هر چهار فرزند او، سیاوش، سامان، سیروس و ساقی حاصل ازدواج اول وی بودند. شاملو در سال ۱۳۴۱ خ، با آیدا سرکیسیان (ریتا آتانث سرکیسیان) آشنا شد و برای سومین بار ازدواج کرد. این آشنایی تأثیر بسیاری بر زندگی او داشت و شعرهای مجموعة آیدا و آیدا در آینه را به وجود آورد. او دربارة تأثیر آیدا در زندگی خود به مجلة فردوسی گفت: «هرچه می‌نویسم برای اوست و به خاطر او … من با آیدا آن انسانی را که هرگز در زندگی خود پیدا نکرده بودم، پیدا کردم».
آيدا
لبخند آمرزشي است
نخست
دير زماني در او نگريستم
چندان كه چون نظر از وي باز گرفتم
در پيرامون من
همه چيزي
به هيات او در آمده بود
آنگاه دانستم كه مرا ديگر
ازاو
گزير نيست
شب تنها
باید
راه دوری رو بره تا دم دروازه روز
مث شب گود بزرگی
مث شب
تازه روزم که بیاد
تو تمیزی
مث شبنم
مث صبح
تو مث مخمل ابری
مث بوی علفی
مثل اون ململ مِه نازکی
اون مَلمَل مه
که روی عطر علفها
مثل بلاتکلیفی
هاج و واج مونده مُردد
میون ماندن و رفتن
میون مرگ و حیات
مث برفایی تو
تازه آبم که بشن برفا و عریون بشه کوه
مث اون قله مغرور بلندی
که به ابرای سیاهی و به بادای بدی می خندی
من باهارم تو زمین
من زمینم تو درخت
من درختم تو باهار
ناز انگشتای تو باغم میکنه
میون جنگلا طاقم میکنه
شاملو، بعد از آشنایی با نیما و تحت تأثیر این آشنایی و به قصد معرفی شعر او، دست به انتشار مجلات کوچک جیبی چون سخن نو، هنر نو، روزنه، راد، آهنگ صبح و … زد و به شعر نو روی آورد، اما برای اولین‌بار در شعر «تا شکوفة سرخ یک پیراهن» که در سال 1329 خ، با نام «شعر سفید غفران» منتشر شد، وزن‌ها را رها کرد و به صورت پیشرو، سبک جدیدی را در شعر معاصر پارسی گسترش داد. از این سبک به شعر سپید یا شعر منثور و یا شعر شاملویی یاد کرده‌اند. بعضی از منتقدان ادبی او را تنها شاعر موفق در زمینة شعر منثور می‌دانند كه آن را به تكامل رساند.
شاملو، علاوه بر شعر فعالیت‌های مطبوعاتی، کارهای پژوهشی و ترجمه‌های شناخته شده‌ای دارد. مجموعه کتاب کوچة او بزرگ‌ترین اثر پژوهشی در باب فرهنگ عامة مردم ایران (با تمرکز بر فرهنگ تهران) می‌باشد که در سن دوازده سیزده سالگی شروع به ضبط لغات متداول عوام که در فرهنگ‌های رسمی ثبت نمی‌شد، کرد. آثار وی به زبان‌های سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی، کردی و ترکی ترجمه شده است.
وی مدتی به فعالیت‌های سینمایی هرچند ضعیف از جمله تهیه فیلم مستند سیستان و بلوچستان، نوشتن فیلمنامه و دیالوگ‌نویسی روی آورد؛ شاملو در این باره می‌گوید: «کارنامة سینمایی من یک جور نان خوردن ناگزیر از راه قلم بود و در حقیقت به نحوی قلم به مزدی».
آیدا در کنار شاملو
شاعر به قول شاملو: «مورخ است، مورخ زمانة خود … تاريخ، شعر مستند می‌خواهد، شعر لحظه‌های مستند تاريخ… شعر شاعر در لحظه زندگيش حرف زمانه اوست».
پس از مرگ وی، کانون نویسندگان ایران، انجمن‌های قلم آمریکا، سوئد، آلمان و چندین انجمن داخلی و برخی محافل سیاسی پیام‌های تسلیتی به مناسبت درگذشت وی ارسال کردند.
شاملو، در دوم مرداد ۱۳۷۹ خ، در 75 سالگی درگذشت و پیکر او در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.