آذرپاد مارسپندان
آذربد مارسپندان یا آذرپاد مارسپندان
( موبد موبدان )
آذرپاد مارسپندان، در نیمة دوم سدة سوم میلادی و نیمه نخست سدة چهارم میلادی و در دوران موبد موبدان شاهپور دوم مشهور به شاهپور ذوالاکتاف میزیسته است. زادگاه این موبد دانشمند و بزرگوار زرتشتی بر اساس دینکرت سوم، کوران ده بوده است. وی در زمان پادشاهی ساسانیان، برای گردآوری نوشته‌ها و کتاب‌های پراکندة اوستا ازخودگذشتگی فراوانی نشان داد. در باد مهر اسفندان (آذرپاد مارسپندان)، نام این موبد فرزانه به شکل‌های: آذرباد، آتروپات، آذربد، اتروپاته نیز آمده است که به معنای «نگهبان آتش» است. وی نخستین گردآورندة اوستا بوده است.
نام پدر وی آدرباد مارسپند است که او را مهر اسفندیار یا مهراسپند هم می‌‌گویند. در كتب ديني از آتورپات مارسپندان ياد شده، در فصل 33 بندهش كه در آن دودمان نامه برخي از موبدان بزرگ ذكر شده، سلسله نسب آذرپاد مهراسپندان را به منوچهر مي‌رساند، با توجه به اين نسب نامه، آذرپاد با بيست و دو پشت به منوچهر نبيره فريدون مي‌پيوندد و چنانكه مي‌دانيم دودمان‌نامه زرتشت پیامبر نيز به چهارده پشت به منوچهر مي‌رسد. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه نیز همین نسب را برای او بیان می‌‌کند.
آدرپاد، با چیرگی کامل به خط و زبان اوستا، بسیاری از نامه‌های اوستایی را به زبان پهلوی ترجمه کرد. وی کتاب خرده اوستا را نیز تنظیم و تدوین کرد. اندرزنامه‌هایی نیز به زبان پهلوی از او به یادگار مانده است. در نوشته‌های پهلوی و روایات زرتشتیان معجزه‌ای به این موبد دانشمند نسبت داده شده: «که او برای از میان بردن شک و تردیدهایی که به راستی و درستی دین پاک مزدیسنی وجود داشت، حاضر شد سوگند یاد کند و تن به آزمایش دینی دهد. آذرباد نزد هفتاد هزار مرد، سر و تن بشست و نُه مَن روی گداخته بر سینه او ریختند و او هیچ آسیبی ندید، پس همه از شک و تردید دست کشیدند و به دین پاک بی‌گمان شدند».
آذرپاد مهرسپندان، پسری داشت به نام زرتشت و زرتشت پسری داشت به نام آذرباد که هر دو در زمان ساسانیان موبد موبدان ایران بودند. در چهار قرن و نیم پس از زمان آذرباد مهرسپندان باز موبدانی از خاندان وی پیشوایان دین بودند و در کتاب سوم دینکرد فصل 420 بند 4 آذرفرنبغ پسر فرخزاد که نخستین مؤلف جلدهای دینکرد است و در قرن سوم هجری میﺯیسته، پیشوای پاکﺩینان و از خاندان آذرپاد ذکر شده است.
آذرپاد، يكي از بزرگ‌ترين روحانيان زرتشتي عصر ساساني است. شهرت او به چند دلیل است، نخست از جهت اختيارات وسيعي كه در امور مذهبي و سياسي داشته، دوم در مورد تصويب متن اوستا و تدوين كتاب خرده اوستا، سوم بابت اندرزنامه‌هایي كه از او مانده و يا منسوب به اوست. رسالة اندرز آذرپاد مارسپندان به زبان پهلوی، شامل اندرزهای منسوب به اوست به نظم و نثر که توسط ملک‌الشعرای بهار و ماهیار نوابی به فارسی ترجمه شده است.
بهترين شرحي كه دربارة آذرپاد نوشته شده از دكتر محمد معين است که در كتاب مزديسنا و ادب پارسي نوشته شده است.
دركتاب خرده اوستا كه به وسيلة آذرپاد تدوين شده مطالب مربوط به نماز و دعا و اعياد مذهبي و ايام متبرك و غيره ذكر گرديده است.
بايد به اين مطلب اشاره كرد كه آذرپاد، سواي مقام و منصب موبد موبدان، مهم‌ترين شغل سياسي را پس از شاه يعني سمت بزرگفر مذاري (نخست وزيري) را دارا بوده است.
از محل و تاریخ تولد و فوت وی اطلاعی در دست نیست، وی در حدود قرن چهارم میلادی میزیسته است.