علی‌بن عباس مجوسی
علی‌بن عباس مجوسی
مشهور به مجوسي اهوازي
مجوسی اهوازی، در سال 338 ق، در اهواز دیده به جهان گشود. وی طبیب بزرگ ایرانی است و كتاب طب ملکی او، مجموعة بزرگی از طب علمی و عملی است که به لاتین نيز ترجمه شده و دارای اعتبار فراوانی است. او را پس از رازی و ابن سينا، بزرگ‌ترین پزشک دوران اسلامی می‌دانند و چون بر دین زرتشتی بود او را «مجوسی» نامیده‌اند. گرچه درآن دوره بسياري از غیر مسلمانان و از جمله زرتشتيان، به دليل آنكه از آزار مسلمانان در امان باشند، نام‌هاي عربي بر خود و فرزندانشان می‌گذاشتند، ولي بسياري از آن‌ها نیز جهت حفظ هويت ايراني خويش در كنار نام‌هاي عربي ـ اسلامي، نام ايراني ـ زرتشتي خود را نيز حفظ مي‌نمودند، كه وي هردو نام را داشت.
مجوسي اهوازي، براي عضدالدولة ديلمي يك دایرةالمعارف طبي به نام الملكي يا كامل الصناعة الطبيعة نوشت كه از حيث نظم و ترتيب و تحقيق، بر كتاب الحاوي زكرياي رازي برتري دارد ولی در مقايسه با كتاب قانون ابن سينا، در مرتبة علمی پايين‌تري قرار گرفته است. اين كتاب شامل ده مقاله در طب عملي و ده مقاله در طب نظري است و تا پيش از قانون ابن سينا كامل‌ترين كتاب در فن طب به حساب مي‌آمده است. اين كتاب طي قرون متمادي مرجع دانشجويان علم طب بوده و مي‌توان آن را نخستين كتاب طبي دانست كه به صورت كلاسيك تأليف شده و در آن نظريات قدما، در مباحث طبي، بحث و آراي آنان نقد شده است. اين كتاب، از لحاظ تنظيم و طبقه‌بندي مطالب، شبيه كتاب‌هاي امروزي است که بعدها ابن‌سينا، اين روشِ منطقيِ تنظيم، طبقه‌بندي و فهرست‌بندي را در تأليف قانون دنبال كرد. اين كتاب توسط كنستانتين آفريقايي و سپس استفان انتاکیه، به زبان لاتين ترجمه شد و سرانجام در سال 1492 م، در ونيز به چاپ رسيد. بخش‌هاي كالبدشناسي آن نيز به زبان فرانسه در سال 1903 م، به چاپ رسيد. اصل كتاب كامل الصناعة، به زبان عربی نیز در سال 1294 ق در 2 جلد در قاهره به چاپ رسید.
علي مجوسي اهوازي، از استادان و پزشكان دانشگاه جندي شاپور و طبيب عضدالدولة ديلمي بوده است، كه بنا به قول جورج سارتون، او يكي از سه پزشك بزرگ و مشهور تمدن مشرق زمین بود كه خدمت بسزايي به طب ایرانی – اسلامي و دنياي پزشكي كرده است. به نظر مي‌آيد كه دو پزشك ديگر، محمد بن زكرياي رازي (251-312 ق) و ابوعلي سينا (370-428 ق) بوده باشند.
یادگار خدمت ارزشمند مجوسی، تنظیم سوگند نامة پزشکی (پند نامه اخلاق پزشکی) بوده که تا آن زمان در طب اسلامی سابقه نداشته است. مقایسة سوگندنامة بقراط با پندنامة اهوازی نشان می‌دهد که این دو سوگندنامه با هم تفاوت‌هایی دارند، دانشمند ایرانی با ذوق و سلیقة خود و با احترام به دستورهای مذهبی و با در نظر گرفتن شرایط اجتماعي – فرهنگي و مقتضيات عصر خود، اصولي را به سوگندنامة بقراط افزوده و در برخي موارد نكاتي را از آن حذف كرده است.
اين مرد بزرگ و پزشك اخلاقمند در سال 384ق، در سن 46 سالگي درگذشت و گويا در همان زادگاهش، اهواز، به خاك سپرده شد.