لُرها

لُرها
لُر، عنوانی کلی از شعبه‌ای از طوایف ایرانی است که بیشتر در سرزمین‌ها و مناطق کوهستانی، واقع در جنوب غربی ایران سکونت دارند. محل سکونت این طوایف، لرستان است و از شواهد چنین برمی‌آید که زیستگاه اصلی این طوایف شهر لر یا اللور (Allur) نام داشته است.
بر پایة روایت مسعودی و یاقوت، طوایف لر یا لریه (Loriyye) شاخه‌ای از عشایر کُرد بوده‌اند، ولی در باب محل اصلی این طوایف و معنی و اشتقاق لفظ لُر هنوز جای بحث و گفتگو است. گویا عناصر عرب و ترک نیز در به وجود آمدن این اقوام مهاجر، نقش داشته‌اند. عنوان لر به طوایف ممسنی، کهکیلویه و بختیاری نیز گفته شده است.
از میان طوایف مختلف لر، می‌توان از چهار گروه اصلی: بالاگریوه، دِلفان، سلسله و طرهان نام برد. قبایل گروه بالاگریوه، لرهای واقعی هستند و به طوایف مهمی از قبیل دیرَکْوَند، یَگوند و غیره تقسیم می‌شوند. احتمال می‌رود که طایفة دیرکوند هستة واقعی نيای لر باشند؛ سران این طایفه را “امیر” می‌خواندند. طوایف لُر لهجه‌هایی دارند که با وجـود شباهت با لهجه‌های کردی، مستقل و مجزا هستند. ترانه‌ها و غزل‌هایی نیز با لهجه‌های لُری وجود دارند که در خور مطالعه و پژوهش است.
ناحیة لرستان در دوره‌ای از تاریخ به دو قسمت مجزا، به نام لر بزرگ و لر کوچک تقسیم می‌شد که هر یک، فرمانروای خاص خود را داشت. خلفای عباسی رسماً در امور سرزمین لرستان، مخصوصاً لر کوچک، مداخله می‌کردند. لر بزرگ یا بنی فضلویه یا هزار اسپیان، سلسله‌ای از اتابکان بودند، که بر بخش جنوب شرقی لرستان (در حدود کهکیلویه و بختیاری) حکومت می‌کردند و پایتخت آن‌ها ایذه (مال امیر کنونی) بوده است. لر کوچک به دو منطقة پیشکوه (استان لرستان امروزی) و پشتکوه (استان ایلام امروزی) تقسیم می‌شود.
لر بزرگ به سه شاخة بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد و ممسنی تقسیم می‌شود. طوایفی هم در دوره‌های صفویه، افشاریه، قاجاریه و پهلوی، به طور اجبار کوچانده شدند و اکنون در استان‌های دیگر مستقر هستند.
تعداد دیگری از بختیاری‌ها هم به علت جنگ‌های گذشته، در مناطق مختلف شرقی مستقر شده‌اند، چنانکه در افغانستان کنونی، جمعیت قابل توجهی را تشکیل داده‌اند.
لر بزرگ شامل ایل‌های زیر است:
• بختیاری: بزرگ‌ترین ایل لر که خود شامل دو شاخة چهارلَنگ و هفت لَنگ مي‌باشد.
• ممسنی: محل سکونت آن‌ها شهرستان نورآباد ممسنی، واقع در استان فارس می‌باشد و از طوایف رستم، ماهور میلاتی، بکش جاوید و دشمن زیاری، تشکیل شده است.
• لیراوی: در استان‌های بوشهر، فارس و خوزستان ساکن‌اند.
• نویی: ایل نابود شده‌ای است که برخی از بازماندگان آن در ایل بویراحمد و لیراوی ادغام شده‌اند و اینک تنها نامی از این ایل باقی مانده است.
• بویراحمد
• طیبی
• چرام
گروهی از اقوام لُر نیز در اربیل، سلیمانیه، دیاله، واسط، میسان و تعداد کمی هم در بغداد زندگی می‌کنند. در هایما نزدیک به آنکارا نیز گروهی از اقوام لُر یافت می‌شوند.
در برخی از منابع، لرها، دیلمیان، بلوچ‌ها و اقوام دیگر را جزو کردها شمرده‌اند، زیرا واژة کُرد به عنوان نوعی شیوة زندگی به کار می‌رفته و منظور گویش خاص آن نبوده است؛ اما از لحاظ قومیت، لرها گروهی جدا از کردها به حساب می‌آیند. برای نمونه در لغتنامة دهخدا بر اساس کتاب مجمع‌البلدان آمده است: “لُر، یا لور نام عشیرتی است بزرگ از عشایر کُرد. گروهی از کردها در کوه‌های میان اصفهان و خوزستان و این نواحی بدیشان شناخته آید و سرزمین لر خوانند و هم لرستان و لور گویند.”
حمدالله مستوفی به مهاجرت طوایف کُرد از مناطق کنونی کردستان سوریه (جبل‌السماق) به مناطق لُر بزرگ و لُر کوچک اشاره می‌کند.

تصویری از مردان لُر

تصویری از لباس زنان لُر