سلجوقيان شرق ايران

سلجوقيان شرق ايران (429 – 552 ق)
آخرين و مشهورتـرین پادشاه سلجوقيان شرق ايران، “سلطان سنجر” بود و پادشاهی ايران شرقي، مركزي، ماوراءالنهر، خوارزم و ناحية غور نصيب وي شد و مرو را پايتخت خود قرار داد. از آنجایی که سلطان سنجر، هیچ جانشینی نداشت، پس از وي خواهرزاده‌اش، “رکن‌الدّین محمود” بر خراسان و ماوراءالنهر سلطنت کرد، اما او نیز به دست یکی از سرداران سلجوقی دستگیر و کور شد و پس از آن خراسان و ماوراءالنهر میدان کشمکش میان امرای غوری و خوارزمشاهیان شد.

2. سلجوقيان غرب ايران (511 – 590 ق)
   محمود سلجوقي، ابتدا در اصفهان بر تخت نشست، سپس در نواحي مركزي ايران حكومت كرد و تا پايان سلطنت خود فرمانبردار سلطان سنجر بود. پس از مرگ سلطان محمود، سنجر، برادر وي “طغرل دوم” را به سلطنت عراق گماشت، اما وي نيز به زودي درگذشت. پس از وي سپاهيان، مسعود را به سلطنت گماشتند، هرچند در مقابل سلطان سنجر، سلطنتش رونقي نداشت، اما توانست بر مدعيان سلطنت خويش غالب آيد و خلفاي عباسي را دست نشاندة خود كند، به همين دليل در ميان پادشاهان مغرب ايران، مشهور بود. سلطنت عراق مورد درگیری و نزاع بین فرزندان و نوادگان سلـطان محمد سلجوقی قرار گرفت. این شاهزادگان سلجوقی که غالباً در سنین نوجوانی به سلطنت می‌رسیدند، تحت نفوذ اتابکان خویش دائماً با یکدیگر درگیری و کشمکش داشتند و همین مسئله باعث ضعیف شدن سلجوقیان و غلبة اتابکان شد؛ به طوریکه اتابکان آذربایجان در اواخر روزگار سلجوقیان، غالباً بر سلاطین این سلسله تسلط داشتند.
   دودمان سلجوقیان در سال 590 ق، با مرگ طغرل سوم پسر ارسلان به پايان رسيد. طغرل سوم فردي با كفايت، دلير و جنگجو بود و تمام توان خود را بر آن داشت تا متصرفات را پس بگيرد؛ اما از سه طرف اتابكان آذربايجان، خليفة عباسي و خوارزمشاهيان به متصرفات وي هجوم آوردند، وی در يكي از جنگ‌ها كشته شد و اينگونه اين دودمان هم منقرض شد.

تنديس سر يك شاهزادة سلجوقي، که در موزة متروپولتين نيويورك نگهداري می‌شود.

مجسمه‌اي از آلپ ارسلان سلجوقي

کاسة سرامیک با لعاب گرگان، متعلق به دورة سلجوقی