محله‌هاي مهم تهران
محله‌هاي مهم تهران
شهر تهران در دوره ناصری وسعتی سه تا چهار برابر وسعت شهر تهران زمان صفویه داشت. این شهر در دوره شاه طهماسب حدود 7 کیلومتر مربع مساحت داشت، در حالیکه خندق تهران در دوره ناصرالدین شاه به 20 کیلومتر مربع می‌رسید. قدیمی‌ترین محله‌های تهران شامل پنج محله بازار، سنگلج، چاله میدان، اودلاجان و دولت می‌شد که محله دولت در زمان قاجار به شهر تهران اضافه شده بود.
در دورۀ صفویه محل، در غالب بخش و روستایی کوچک با ساکنان کمی در شمال شهر تهران وجود داشت که پس کشیدن خندق و برج و بارو در اطراف شهر تهران در میان قدیمی ترین محلات این شهر قرار گرفت. این قدیمی‌ترین محلات تهران هویت تهران قدیم را تشکیل می‌دادند، به طوری که مثل‌هایی چون بچه چاله میدان و بچه بازار از اصطلاحاتی است که از تهران قدیم بر جا مانده است و نشان دهنده مرتبه اجتماعی و نوع رفتار هر کدام از محلات تهران بود.
گرچه این محلات پنج‌گانه را می‌توان قدیمی‌ترین محلات تهران نام برد، اما برخی از محلات شهر تهران سابقه چندین هزار ساله سکونت را در خود دارند که از جمله چشمه علی، شهرری، قیطریه، تجریش و … دارای تاریخی بسیار قدیمی هستند. آنچه که آورده شده محله‌هایی است که از ابتدا درون حصار تهران شکل گرفتند.
محله اودلاجان (محله کلیمیان): اين محلۀ اعيان‌نشين و قديمي تهران که حدود 400 سال قدمت دارد، از غرب به ميدان بوذرجمهري (پانزده خرداد)، از شرق به خيابان سيروس، از شمال به چهارراه مولــوي و از جنوب به چهارراه سرچشمه محدود می‌شود. این محله اصلی‌ترین محله تهران بوده که در کنار محله‌هایی همچون چال میدان، سنگلج، ارگ و بازار به عنوان یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران شناخته شده است.
وجه تسمـيه اودلاجان به معني محل تقسيم آب است، زيرا اين محله مرتفع‌تر از بقيه محله‌ها بوده است. مردم اودلاجان در قدیم به زبان بومی تاتی (مادی) صحبت می‌کردند.
نام اودلاجان را تغییریافته آو – دراجین که در زبان تاتی بومی تهران به معنی «جای تقسیم آب» است، می‌دانند. به گفته‌ای دیگر اودلاجان یا اودلاجار از دو واژه عربی «عود» و «لاجی» تشکیل شده و به علت قرار داشتن بازار عطاران در این منطقه به این نام شهرت پیدا کرده است. برخی نیز نام این محله را تلفظ «عبدالله جان» به لهجه کلیمیان دانسته‌اند.
کلیمیان مقیم تهران در ابتدای ورود به تهران (پیش از حکومت قاجار) در این محله ساکن شدند. به روایتی در میدان مرکزی محله کلیمیان چاله‌ای وجود داشت که آب جاری در کوچه‌ها به آن می‌ریخت، به همین دلیل به این محل «محله سرچان» نیز می‌گفتند. در این محله مسلمان و یهودی با احترام به عقاید یکدیگر در کنار هم زندگی می‌کردند. گاهی صدای اذان و آوازهای مذهبی یهودیان در هم آمیخته می‌شد، اما مانعی برای اجرای فرایض دینی هیچ کدام نبوده است. همچنین این کلیمیان بودند که موسیقی ایرانی را زنده نگه داشتند و آن را از نسلی به نسل دیگر منتقل کردند، زیرا در دوره‌ای موسیقی را در ایران برای مسلمانان حرام می‌دانستند.
موسیو کرشیش، معلم اتریشی مدرسة دارالفنون همراه با ذوالفقار بیک و تقی‌خان از شاگردان مدرسه دارالفنون، نقشه اودلاجان و نخستین نقشه تهران را در سال ۱۲37 خ ترسیم کردند. طبق این نقشه گذر باغ نظام‌الدوله، گذر حمام نواب، گذر شتر گلو، گذر مسجد حوض، گذر درِ مدرسه و کوچه‌های نظام‌العلما، سردار، سپهدار، شاه بیاتی، معین‌الملک، حاجی علی، آقا موسی تاجر، میرزا آقا‌خان، خدابنده‌لو، حاجی آقا بابا، آقا محمد محمود، سهراب خان، نقارچی‌ها، هادی و محمدخان امیر تومان از جمله گذرها و کوچه‌های اودلاجان هستند.
بقعه پیر عطا، شمالی‌ترین نقطه این بخش بود که قبرستانی قدیمی در آن قرار داشت که اکنون تنها چند قبر داخل آن دیده می‌شود. امامزاده یحیی نیز با چنار 900 ساله‌اش در شمال شرقی محله اودلاجان قرار دارد.
یکی از تیمچه‌های قدیمی اودلاجان، تیمچۀ اکبریان در بازارچۀ اودلاجان روبه‌روی کوچۀ حکیم است که 260 سال قدمت دارد. در این تیمچه، نخستین بانک و صرافی ایران قرار داشت که به شکل بانک رهنی کار می‌کرد. تیمچۀ اکبریان که اکنون با نام سفره‌خانۀ سنتی طهرون قدیم مرمت شده، در سال 1384 خ با شمارۀ 13601 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بسیاری از بزرگان و رجال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تهران همچون قوام‌الدوله، خاندان مستوفی، نصیرالدوله بدر و نخستین وزیر فرهنگ دورۀ پهلوی، آیت‌الله مدرس نمایندۀ مجلس شورای ملی در محلۀ اودلاجان ساکن بودند.
در دهۀ 40 ساکنان قدیمی، محلۀ اودلاجان را ترک کردند. با ورود گروه‌های مهاجر و طبقات کم‌درآمد، فرآیند فرسودگی این محله آغاز شد.
مرمت و بازسازی بازارچه اودلاجان با همکاری سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و کسبۀ بازار در حال اجرا است.
محله‌هاي مهم تهران
محله‌هاي مهم تهران
شهر تهران در دوره ناصری وسعتی سه تا چهار برابر وسعت شهر تهران زمان صفویه داشت. این شهر در دوره شاه طهماسب حدود 7 کیلومتر مربع مساحت داشت، در حالیکه خندق تهران در دوره ناصرالدین شاه به 20 کیلومتر مربع می‌رسید. قدیمی‌ترین محله‌های تهران شامل پنج محله بازار، سنگلج، چاله میدان، اودلاجان و دولت می‌شد که محله دولت در زمان قاجار به شهر تهران اضافه شده بود.
در دورۀ صفویه محل، در غالب بخش و روستایی کوچک با ساکنان کمی در شمال شهر تهران وجود داشت که پس کشیدن خندق و برج و بارو در اطراف شهر تهران در میان قدیمی ترین محلات این شهر قرار گرفت. این قدیمی‌ترین محلات تهران هویت تهران قدیم را تشکیل می‌دادند، به طوری که مثل‌هایی چون بچه چاله میدان و بچه بازار از اصطلاحاتی است که از تهران قدیم بر جا مانده است و نشان دهنده مرتبه اجتماعی و نوع رفتار هر کدام از محلات تهران بود.
گرچه این محلات پنج‌گانه را می‌توان قدیمی‌ترین محلات تهران نام برد، اما برخی از محلات شهر تهران سابقه چندین هزار ساله سکونت را در خود دارند که از جمله چشمه علی، شهرری، قیطریه، تجریش و … دارای تاریخی بسیار قدیمی هستند. آنچه که آورده شده محله‌هایی است که از ابتدا درون حصار تهران شکل گرفتند.
محله اودلاجان (محله کلیمیان): اين محلۀ اعيان‌نشين و قديمي تهران که حدود 400 سال قدمت دارد، از غرب به ميدان بوذرجمهري (پانزده خرداد)، از شرق به خيابان سيروس، از شمال به چهارراه مولــوي و از جنوب به چهارراه سرچشمه محدود می‌شود. این محله اصلی‌ترین محله تهران بوده که در کنار محله‌هایی همچون چال میدان، سنگلج، ارگ و بازار به عنوان یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران شناخته شده است.
وجه تسمـيه اودلاجان به معني محل تقسيم آب است، زيرا اين محله مرتفع‌تر از بقيه محله‌ها بوده است. مردم اودلاجان در قدیم به زبان بومی تاتی (مادی) صحبت می‌کردند.
نام اودلاجان را تغییریافته آو – دراجین که در زبان تاتی بومی تهران به معنی «جای تقسیم آب» است، می‌دانند. به گفته‌ای دیگر اودلاجان یا اودلاجار از دو واژه عربی «عود» و «لاجی» تشکیل شده و به علت قرار داشتن بازار عطاران در این منطقه به این نام شهرت پیدا کرده است. برخی نیز نام این محله را تلفظ «عبدالله جان» به لهجه کلیمیان دانسته‌اند.
کلیمیان مقیم تهران در ابتدای ورود به تهران (پیش از حکومت قاجار) در این محله ساکن شدند. به روایتی در میدان مرکزی محله کلیمیان چاله‌ای وجود داشت که آب جاری در کوچه‌ها به آن می‌ریخت، به همین دلیل به این محل «محله سرچان» نیز می‌گفتند. در این محله مسلمان و یهودی با احترام به عقاید یکدیگر در کنار هم زندگی می‌کردند. گاهی صدای اذان و آوازهای مذهبی یهودیان در هم آمیخته می‌شد، اما مانعی برای اجرای فرایض دینی هیچ کدام نبوده است. همچنین این کلیمیان بودند که موسیقی ایرانی را زنده نگه داشتند و آن را از نسلی به نسل دیگر منتقل کردند، زیرا در دوره‌ای موسیقی را در ایران برای مسلمانان حرام می‌دانستند.
موسیو کرشیش، معلم اتریشی مدرسة دارالفنون همراه با ذوالفقار بیک و تقی‌خان از شاگردان مدرسه دارالفنون، نقشه اودلاجان و نخستین نقشه تهران را در سال ۱۲37 خ ترسیم کردند. طبق این نقشه گذر باغ نظام‌الدوله، گذر حمام نواب، گذر شتر گلو، گذر مسجد حوض، گذر درِ مدرسه و کوچه‌های نظام‌العلما، سردار، سپهدار، شاه بیاتی، معین‌الملک، حاجی علی، آقا موسی تاجر، میرزا آقا‌خان، خدابنده‌لو، حاجی آقا بابا، آقا محمد محمود، سهراب خان، نقارچی‌ها، هادی و محمدخان امیر تومان از جمله گذرها و کوچه‌های اودلاجان هستند.
بقعه پیر عطا، شمالی‌ترین نقطه این بخش بود که قبرستانی قدیمی در آن قرار داشت که اکنون تنها چند قبر داخل آن دیده می‌شود. امامزاده یحیی نیز با چنار 900 ساله‌اش در شمال شرقی محله اودلاجان قرار دارد.
یکی از تیمچه‌های قدیمی اودلاجان، تیمچۀ اکبریان در بازارچۀ اودلاجان روبه‌روی کوچۀ حکیم است که 260 سال قدمت دارد. در این تیمچه، نخستین بانک و صرافی ایران قرار داشت که به شکل بانک رهنی کار می‌کرد. تیمچۀ اکبریان که اکنون با نام سفره‌خانۀ سنتی طهرون قدیم مرمت شده، در سال 1384 خ با شمارۀ 13601 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بسیاری از بزرگان و رجال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تهران همچون قوام‌الدوله، خاندان مستوفی، نصیرالدوله بدر و نخستین وزیر فرهنگ دورۀ پهلوی، آیت‌الله مدرس نمایندۀ مجلس شورای ملی در محلۀ اودلاجان ساکن بودند.
در دهۀ 40 ساکنان قدیمی، محلۀ اودلاجان را ترک کردند. با ورود گروه‌های مهاجر و طبقات کم‌درآمد، فرآیند فرسودگی این محله آغاز شد.
مرمت و بازسازی بازارچه اودلاجان با همکاری سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و کسبۀ بازار در حال اجرا است.