اکدی ها
اكّدي‌ها (Akkadians) (در حدود 2800 – 2500 پ م)
اقوام اكّدی، سامي نژاداني بودند كه در شمال شرق سرزميـن سومري‌ها، يعني بخش شمالي بين‌النهرين مركزي، سكونت داشتند. اين سرزمين، موقعيت تجاري مساعدي داشت و سامي نژاداني كه در هزارة سوم پيش از ميلاد به اين ناحيه آمده بودند، از راه دادوستد، رونق خاصي به اين منطقه بخشیدند.
سرزمين اكّد، در دورة سارگن، يعني حدود سال 2300 پ م، به اوج قدرت خود رسيد. سارگن، چند كشور و شهر سرزمين اكّد را با هم متحّد ساخت، سومري‌ها را شكست داد و قدرت خود را از غرب تا شامات (سورية فعلي) و از شمال تا كوه‌هاي زاگرس (حاشية غربي ايران فعلي) گسترش داد. به گفتة برخي از تاریخ‌نگاران، قديم‌ترين دولت و حكومت بزرگي كه در تاريخ آن زمان شناخته شده بود، امپراتوري سارگن بوده است. شهرهاي معروف سرزمين اكّد، بابل ((Babil، كيش (Kish)، كوتا ((Kuta و سيپور (Sippur) بوده است.
پس از فتوحات سارگن، اكّدي‌ها بسياري از آثار تمـدن سومري‌ها را از آن خود كردند. لغات و اصطلاحات قضايي، ديني، بازرگاني و كشاورزي از زبان سومري به زبان و فرهنگ اكّدي راه يافت و در نتيجه، تمدن ديرينة سومري‌ها از جمله خط ميخي، نصيب اكّدي‌ها شد كه در امر پيشرفت زبان و فرهنگ سامي‌نژادان نيز نقش بسزايي ايفا كرد و سپس بابلي‌ها و آشوري‌ها نيز براي نوشتن از همين خط استفاده كردند.
پس از چندي، مردم سامي‌نژاد ديگري به نام گوتي‌ها[1] (Gooti) كه در شرق زاب كوچك دولتي تشكيل داده بودند، به سرزمين اكّد حمله برده، در نواحي شمال و جنوب بابل مستقر شدند و سرزمين سومر و اكّد به دست آن‌ها افتاد. چندي بعد پادشاه اِرک كه با گوتي‌ها به جنگ برخاسته بود، اسير و دودمان او نیز منقرض شد.
در سال 2500 پ م سومري‌ها، حيات سياسي خود را از سرگرفتند و به جاي زبان سامي كه زبان رايج دودمان سارگن و پادشاهان سامي نژاد بود، دوباره زبان سومري را در اين نواحي رواج دادند.
| تصویر سارگن پادشاه قدرتمند اکدّ |
| تصویر نارام ـ سين از پادشاهان قدرتمند اكدّي |
| اوج توان هنري پيكرتراشان عهد اکد که مي‌توان در تصوير بالا مشاهده نمود. |
| نقش برجستة نارام ـ سین، پادشاه اکدّ، که در این تصویر بزرگ‌تر از دیگران و با شاخ‌های گاو نشان داده است. این نقش‌برجسته در موزة لوور پـاریس نگهداری می‌شود. |
| نقش برجسته‌ای در پرستشگاهی در العبید که نشان‌دهندة “ایمدوگود” و علامت نین‌گیرسو، خدای لاگاش است. احتمالاً ایمدوگود تلفظ صحیح نام سومری پرنده‌ای هیولا مانند بوده که در اکدی “انزو” نامیده می‌شده. این موجود به صورت پرنده‌ای ترسیم شده، اما دارای سر شیر و اندازه‌ای غول‌پیکر است، چنانچه تکان‌خوردن بال‌هایش موجب ایجاد توفان‌های شن و گردباد می‌شده است. سایر تصاویر انزو حاکی از داشتن منقاری است “شبیه به اره” و به احتمال بسیار زیاد سری به شکل پرنده و آن قهرمان حماسة نینورته، خدای جنگ است. در روایت بابلی کهن، قهرمان حماسه، نین گیرسو، خدای حامی شهر گیرسو، در بین النهرین مرکزی است. |
[1]. گوتي‌ها: ساكنان قديم زاگرس بودند كه محل اصلي سكونتشان شمال و شرق شهر زور (در نزديكی کردستان کنونی) بوده است. خط و زبان آن‌ها اكّدي بوده و به گفتة برخي از باستان‌شناسان، گوتي‌ها سامي نژاد نبــودند، بلكه آن‌ها موجي از مهاجران مركز آسيا بودند.