میدان (هشت گنبد) حسن‌آباد
میدان (هشت گنبد) حسن‌آباد: اين میدان از دیگر میادین تاریخی و سنتی است که در شمال غرب تهران قرار داشت و متعلق به دوران قاجار است و در سال 1270 خ ساخته شده است. پیش از ساخت اين میدان، در آنجا باغ بزرگی وجود داشت که از املاک «میرزا یوسف مستوفی‌الممالک»، صدراعظم ناصرالدین شاه بود، پس از گسترش تهران او اين منطقه را به خاطر پسرش حسن، «حسن‌آباد» نام‌گذاری کرد. نام‌های دیگر میدان حسن‌آباد، میدان هشت گنبد و ملک‌المتکلمین بود.
ملک‌المتکلمین، از واعظان مشروطه‌خواه بود که به دستور محمدعلی شاه قاجار به قتل رسید، بعدها این میدان به کوشش پسر ملک‌المتکلمین به این نام شهرت پیدا کرد. پس از انقلاب نام این میدان به 31 شهریور و در نهایت دوباره به حسن‌آباد تغییر کرد.
طرح میدان منسوب به شخصی به نام قلیچ باقلیان است که چهار بنای مشابه و قرینه هر کدام دارای دو گنبد با پنجره‌های نیم قوس، ستون‌ها و نیم‌ستون‌ها و نرده‌های صراحی شکل را تحت نظارت معمار و مهندس ارمنی لئون تادوسیان، که کاخ مرمر و کاخ سفید سعدآباد از دیگر آثار این مهندس معمار هستند. به سبک معماری غربی برگرفته از معماری رنسانس و نئوکلاسیک ساخت. قلیچ باقلیان، کاخ شهربانی واقع در میدان مشق را که امروزه به ساختمان شماره 9 وزارتخانه امور خارجه مشهور است هم ساخته است. مهم‌ترین ویژگی میدان حسن‌آباد از گذشته تا به امروز، معماری خاص و منحصر به فرد و در نتیجه متقارن بودن میدان است. متأسفانه در گذر ایام حوادث طبیعی و غیرطبیعی این نظم زیبای میدان را بر هم زده و آن را از قرینه بودن درآورده است. در اوایل دهه ۱۳۵۰ خ زمانی در پی بازسازی بناهای این میدان، یکی از ساختمان‌های گنبدی شکل به کلی تخریب شد و جای آن را ساختمان چند طبقه بانک ملی با نمای شیشه‌ای گرفت. در سال ۱۳۸۰ خ شهرداری منطقه ۱۲ سازه‌ای نمایشی شبیه همان ساختمان گنبدی ویران شده را روی نمای ساختمان مدرن و شیشه‌ای بانک ملی بازسازی کرد. در ۲۶ تیرماه سال 1398 خ بخشی از ساختمان‌های میدان حسن‌آباد دچار آتش‌سوزی شد که متأسفانه در این حادثه ۲ گنبد این میدان آسیب جدی دید. اگرچه از همان زمان بحث مرمت و بازسازی این گنبدها در دستور کار شهرداری قرار گرفته اما متأسفانه هنوز این گنبدها مرمت نشده‌اند.
در گوشه شمال غربی میدان، قدیمی‌ترین گورستان تهران وجود داشته است که بیشتر اجسادش متعلق به فوت‌شدگان وبای تهران در بیست‌وپنجم محرم 1310 و برخی از شهدای مشروطه بود، پس از آن روی این گورستان حمامی ساخته شد و اکنون به‌جای آن نخستین ایستگاه آتش‌نشانی شهر بنا شده است.
