حسین دهلوی
موسیقی و آهنگساز
1306– 1398 خ
حسین دهلوی، در سال 1306 خ و در تهران متولد شد. او آموزش موسیقی را از 5 سالگی نزد پدرش، معزالدّین دهلوی که از شاگردان علی‌اکبر شهنازی بود، آغاز کرد. وی در 9 سالگی به ویولن علاقمند شد و نواختن این ساز را از پدر آموخت. او دورة دوم آموزش این ساز را نزد ابوالحسن صبا گذراند و سپس وارد هنرستان موسیقی ملی شد. دهلوی هارمونی، کنترپوان و اصول آهنگسازی را از حسین ناصحی فراگرفت.
او در سال 1339 خ از هنرستان عالی موسیقی در رشتة آهنگسازی فارغ‌التحصیل شد. وی در دورة هنرستان با همکاری ابوالحسن صبا، ارکستر شماره یک هنرهای زیبا را راه‌اندازی و تعدادی از آثار صبا را برای ارکستر تنظیم کرد. پس از درگذشت استاد صبا رهبری این ارکستر که به ارکستر صبا نامیده می‌شد، به دهلوی واگذار شد.
دهلوی، در سال 1341 خ به ریاست هنرستان موسیقی ملی برگزیده شد و تا فروردین 1350 این سمت بر عهدة او بود. وی در سال 1356 خ تصنیف اپرای مانا و مانی را به مناسبت سال جهانی کودک 1379 خ (1979 م) ساخت.
ساخت این اثر سه سال به طول انجامید که به خاطر محدودیت‌های استفاده از صدای خوانندة زن تا به حال به اجرا درنیامده و فقط موسیقی بدون کلام آن در خرداد 1379 با تلاش و رهبری علی رهبری، با ارکستر فیلارمونیک اسلواکی، در شهر براتیسلاوا اجرا و ضبط شده است. همچنین در سال 1391 خ این اپرا که ویژة کودکان است توسط ارکستر کودکان پارس به اجرا درآمد.
حسین دهلوی، در زمینة نوآوری در موسیقی ایرانی تلاش‌های زیادی داشت. تدوین سبک تمبک به وسیلة او و جمعی دیگر از جمله حسین تهرانی، مصطفی پورتراب، فرهاد فخرالدّینی و هوشنگ ظریف، برای بهبود جایگاه تنبک در موسیقی ایرانی و آسان‌سازی آموزش این ساز، توجه به ساخت سنتور کروماتیک، برای جبران مشکل این ساز برای استفاده در ارکستر، از جمله این موارد هستند.
دهلوی، در زمینة موسیقی فیلم نیز فعالیت داشته است و در تیتراژ فیلم‌ها از او با نام مستعار «فریبا» یاد شده است.
گذشته از آثار شنیداری او در زمینة موسیقی، یکی از مهم‌ترین آثار وی کتاب پیوند شعر و موسیقی آوایی است که حاصل بیش از چهل سال تجربة وی در تلفیق موسیقی با شعر است و جایزة کتاب سال جمهوری اسلامی را به دست آورد.
آخرین کوشش او نیز در زمینة کارهای جمعی موسیقی ملی، پایه‌گذاری ارکستر مضرابی است که با همکاری 66 نفر از نوازندگان سازهای مضرابی ایرانی تشکیل شد و در سال 1372 خ به روی صحنه رفت.
حسین دهلوی، در سال 1382 خ به عنوان چهرة ماندگار مورد تقدیر قرار گرفت.
حسین دهلوی در 23 مهر 1398 پس از چند سال تحمل بیماری آلزایمر و بیماری تنفسی در 92 سالگی در بیمارستان دکتر شریعتی تهران درگذشت.