ریشار خان، ژول (میرزا رضاخان)

ریشار خان، ژول (میرزا رضاخان) (1816 – 1891 م)

Ryshar Khan, Jules

عکاس فرانسوی

ریشار، معروف به «مسیو ریشارخان»، سه سال در انگلستان اقامت داشت و علاوه بر فراگرفتن زبان انگلیسی، که زبان علمی اروپا بود، با مقدمات پزشکی نیز آشنا شد. او در سال 1260 ق (1844 م) در زمان پادشاهی محمدشاه قاجار، از راه بنادر مارسی، استانبول، ترابوزان و از مسیر تبریز، وارد تهران ‌شد و در خانة مادام عباس، که از اهالی رویان فرانسه بود و در پاریس کارگری می‌کرده و بعدها در ایران به خانم محترمی مبدل شده و در حرم سلطنتی نفوذ بسیار داشت، سکونت گرفت. مادام عباس، ژول ریشار را با خود به دربار ‌برد تا تصویر ناصرالدّین میرزای ولیعهد را بر صفحة نقره ثبت کند. او همچنین چندین بار تصویر محمدشاه و حاج میرزا آقاسی صدراعظم را عکس گرفت که به دنبال آن نامش در فهرست کارمندان دولت ایران ثبت ‌شد. او در همان سال، برای خرید اشیاء مورد نیاز خود و سفارش‌های شاه، سفری به اروپا داشت و سال بعد (1262 ق /1846 م) به ایران بازگشت. با درگذشت محمدشاه، جانشین او ناصرالدّین شاه، وابستگی ژول ریشار را به هیأت کارمندان دولت ایران، دوباره تصویب کرد، زیرا که عشق وی به عکاسی بی‌اندازه بود و سال بعد ژول ریشار را مأمور ‌کرد تا به شیراز برود و از نقوش تخت جمشید عکسبرداری کند. اما ژول ریشار به دلیل نرسیدن پول، سفر خود را در اصفهان متوقف کرد. وی پس از قبول دین اسلام نام خود را تغییر داد و به میرزا رضاخان شهرت یافت. در اواخر سال 1288 ق، از طرف ناصرالدّین­شاه قاجار لقب خانی به او داده شد و از این تاریخ به بعد معروف به «ریشارخان» گردید. شاید کمتر کسی می­داند که اولین کوشش در ترجمة فارسی گاتاها به دورة قاجار برمی­گردد. ریشارخان، نخستین معلم زبان فرانسه در دارالفنون بود که گاتاها را به فارسی ترجمه کرد. وی در تهران درگذشت و در گورستان خارج دروازة شهر ری، در محلی موسوم به آب­انبار قاسم­خان به خاک سپرده شد. از او یادداشت­های خوبی راجع­ به اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران آن زمان باقی مانده که بخشی از آن را دکتر خلیل­خان ثقفی اعلم­الدوله، در کتاب مقالات گوناگون، نقل کرده است. پس از مرگ وی پسرش، یوسف ریشار یا یوسف ریشارخان، به جای او به دارالفنون رفت و برای سال‌ها به تدریس زبان فرانسه در این مدرسه پرداخت.