کرزُن، لرد جورج ناتانیل

کرزُن، لرد جورج ناتانیل (1859- 1925 م)

Curzon, Lord George Nathaniel

سفرنامه­ نگار، سیاستمدار و ایران‌شناس انگلیسی

کرزن، مدت 7 سال فرمانروایی و نیابت سلطنت هندوستان را بر عهده داشت. او کتاب­هایی نوشت که نتیجة سفرهای بی­شمارش به اروپا، امریکای شمالی و آسیا بود. کتاب ایران و قضیة ایران حاصل سفر یک ساله‌اش به ایران است. این کتاب تنها مباحث سیاسی را در بر نمی­گیرد؛ بلکه همة مسائل زندگی عمومی در ایران از جمله ساکنان، آداب و رسوم، فرهنگ، دین، سیاست، منابع، معادن، اصلاحات، اقتصاد، تجارت، راه­ها، جغرافیا، تاریخ و … را شامل می­شود. وی مدتی نیز ریاست دانشگاه آکسفورد را بر عهده داشت که در این مدت به مطالعه و تحقیق و تألیف پرداخت. او پس از آن مجدد وارد عرصة سیاسی شد و  یکی از اعضای هیأت دولت انگلیس بود، که قرارداد 1919 را، که مقامات انگلیسی بر طبق آن ناظر بر سازمان­های ارتشی و دارایی ایران قرار گرفتند به ایران تحمیل کرد و او را نزد ایرانیان منفور کرد. مسلماً انگیزة عقد چنین پیمانی، ترس کرزن از ناحیة روس‌ها و تدبیرش برای ایجاد موانعی بر سر راه توسعه‌طلبی رژیم جدید شوروی و تحکیم سلطة انگلستان بر ایران بود. همچنین او یکی از اولین کسانی بود که فکر تقسیم ایران به دو بخش شمالی و جنوبی، مناطق نفوذ و قدرت بریتانیا و روسیه عنوان کرده بود، که با مخالفت آمریکا و ظهور رضا شاه، منتفی شد. از دیگر آثار او مشکلات خاور دور را می‌توان نام برد.