هرودوت

هرودوت (484- 425 پ م)

Herodotus

تاریخ­نگار یونانی (ملقب به پدر تاریخ)

هرودوت، که در زبان یونانی هرودوتوس، به معنای آفریده و دادة هرا خوانده می‌شود، نخستین تاریخ‌نگار یونانی زبان است که آثارش تا زمان ما باقی مانده است. بر خلاف نویسندگانی که در آغاز کتاب خویش به شرح زندگی خود می‌پردازند، او در ابتدای کتاب خود به این جملة ساده بسنده کرده است که: «هدف هردوت هالیکارناسی، از ارائة نتایج پژوهش‌هایش در اینجا آن است که گذر زمان، گرد فراموشی بر کارهای آدمیان و دستاوردهای بزرگ یونانیان و بربرها (بیگانه‌ها) نشاند و به ویژه علت درگیری‌های این دو قوم روشن شود.» با آنکه هرودوت بیشتر عمر خود را در یونان گذرانده بود، ولی از آنجا که زادگاهش در نخستین سال‌های زندگی وی تحت استیلای ایران بوده، با فرهنگ ایرانی نیز آشنا شد. تا پیش از سدة پنجم پیش از میلاد از نظر تاریخ‌نگاری و ثبت وقایع، یونانیان فقط اشعار حماسی و سرودهای اساطیری را می‌شناختند. هردوت نگارش تاریخ، تاریخ‌نویسی یونانی را آغاز کرد و آغازکنندة راهی بود که بعدها نویسندگانی چون توسیدید، گزنفون، دموستن، افلاطون و ارسطو که بیشتر آن‌ها اهل آتن بودند، آن را ادامه دادند. او تاریخ جنگ­های یونان و ایران را در 9 جلد نوشت که این داستان را با شکست ایرانیان به پایان رسانده است. وی دربارة اقوام، مکان­ها، کاخ­ها و تاریخ گذشته بسیار حاشیه­روی کرده است. هر چند در نگارش این تاریخ بیشتر از هم­زبانان یونانی خود پشتیبانی می­کند، اما بخش مهمی از تاریخ باشکوه ایران باستان از نوشته­های او شناخته شده است. حتی شناخت بیشتر سرزمین­ها و ملت­های کهن همچون بابلی­ها، مصری­ها، فنیقی­ها، توسط او امکان­پذیر شده است. هرودوت، هرکدام از مجموعة 9 جلدی خود را به نام یکی از خدایان هنرهای زیبا نام­گذاری کرده است. هردوت نویسندة چیزی است که اکنون تاریخ تلقی می­شود. او بیشتر بر منابع شفاهی تکیه کرده است. شیوة تاریخ‌نگاری وی، شیوة روایی است. به این معنا که پس از جمع‌آوری اطلاعات خام و بررسی روایت‌های مختلف یک رویداد، روایتی که به حقیقت نزدیک‌تر بوده را انتخاب کرده و ذکر کرده است. اولین ترجمة مختصر تاریخ هرودوت به زبان فارسی، زیر نظر محمدحسن­خان اعتماد­السلطنه، وزیر دوران ناصرالدّین شاه، جامة عمل پوشیده و در تهران به چاپ سنگی رسید.