ريپكا، يان
ريپكا، يان (1886 – 1968 م)
Rypka, Jan
ايرانشناس و زبان‌شناسِ چك
ریپکا، در ادبيات كلاسيك فارسي، به ويژه اشعار فارسي، متخصصي عاليقدر بود. بنا به گفتة ايرج افشار «ريپكا يكي از برجستهترين و پركارترين ايرانشناسان معاصر است كه آثار متعدد و مفيدي دربارۀ ايران نشر داده است.» وي رئيس انستيتوي ايرانشناسي دانشگاه پراک بود و داراي «نشان درجة اول دانش» از كشور شاهنشاهي ايران بود. او در كنگرۀ خاورشناسان كه در سال 1960 م، در مسكو برگزار شد، مورد احترام و تكريم دانشمندان جهان قرار گرفت. ريپكا با تبحري كه در پژوهشهاي زبانشناختي و تاريخي داشت، شروع به تحرير كتاب عظيم خود با عنوان تاريخ ادبيات فارسي و تاجيك كرد. اين كتاب در هزار صفحه به زبان چك به چاپ رسيد و به زبانهاي انگليسي، فرانسه و روسي نيز ترجمه شد و در سال1354 خ، عيسي شهابي آن را با عنوان تاريخ ادبيات ايران از دوران باستاني تا قاجاريه، به فارسي ترجمه كرد. محمدعلي جمالزاده از اين تأليف به عنوان «كتاب مستطاب تاريخ ادبيات ايران» ياد کرده و در اين زمينه، آن را از اُمهّات كُتب به شمار ميآورد و اينكه در نوع خود بسيار كمنظير، بلكه بينظير است. شهابي، مترجم اين كتاب دربارةآن مينويسد: «این اثر در نوع خود يكي از ارزندهترين آثاري است كه در زمينة تاريخ ادبيات ايران انتشار يافته و ميان نظاير خود از جهاتي چند، ممتاز است … .»
ريپكا در ارديبهشت ماه 1341، نسخة آلماني كتاب تاريخ ادبيات ايران را با عريضهاي به زبان فارسي، كه به خط خود نوشته بود، به محمدرضا شاه پهلوی تقديم نمود. با توجه به نيم قرن خدمات گرانبهاي اين ايرانشناس بزرگ به فرهنگ ايران، پاسخ عريضة او را شاه با دستخط و توشيح شخص خود ارسال نمود و در اين دستخط، شاهنشاه ایران از ريپكا دعوت كرد كه هر موقع مايل باشد به ايران كه وطن معنوي اوست، مسافرت نمايد. دستخط و هدية شاه ايران در پراگ، طي مراسم با شكوهي، با حضور وزير فرهنگ و رؤساي آكادمي علوم و دانشگاهها و هيأت سفراي خارجي، به پروفسور ريپكا اهدا شد و اكنون اصل آن دستخط در قاب نفيسي در انستيتوي شرقشناسي پراگ نگهداري ميشود. ریپکا جزو نویسندگان تاریخ ایران کمبریج نیز بوده است. از مهمترين آثار او ميتوان تاريخ ادبيات ریپکا را نام برد.