شاپور دوم ساسانی
شاپور دوم ساسانی (؟ – 379 م)
Shapour The Second Sasani
دهمین پادشاه ساسانی
شاپور دوم یا شاپور بزرگ، یکی از برجسته‌ترین پادشاهان ساسانی است که از سال 310 تا 379 م (69 سال)، شاهنشاه ایران بود. او پیش از تولد به پادشاهی رسید و زمانی که 16 سالش بود، زمام امور کشور را به دست گرفت. گفته شده او نیز همانند انوشیروان، پادشاهی دادگر بوده است. او توانست یورش‌های اعراب را که گاهی تیسفون را به خطر می‌انداخت دفع کند و بحرین را جز تصرفات ایران درآورد. شاپور دوم، پس از آن توانست با شکست پادشاه کوشانی که در شرق ایران و در قسمت بالای هند قرار داشت، آن سرزمین را جز قلمرو ایران کند و سپس شورش‌های ارمنستان، گرجستان و رومیان را فرونشاند.
در سال 1346 خ، در مشکین شهر، در آذربایجان شرقی کتیبه‌ای به زبان پهلوی کشف شد که دارای 21 سطر بود. گویا این کتیبه به دستور نرسی ساخته شده بود و در دوران شاپور دوم به پایان رسیده است. این کتیبه توسط گردگروپ، عضو مؤسسۀ باستان‌شناسی آلمان، کشف شد. متن این کتیبه از بین رفته است، اما ترجمۀ آن از سال 1346 این چنین است:
«به ماه مهر در سال 27، شاهپورشاه. پسر اورمزدشاه. آنگاه من نرسه هرمزد. من گفتم که این دژ فرّخ (فرهید) دخوحلی (؟) آنکه من فَرکَندم (ساختم) به نام آنکه یزدان دانستم و (قلعه) را شاهان شاه به 6 سال به فرجام کردم چنین.
شهریار بزرگ آزاد مرد هر که از این پس راد باشد (هر که پس از من رادمرد باشد). این دژ پسند ز دیگر (اگر این قلعه را پسندد)… از من بر روان او آفرین باد … پیش کند (بفرستد) هر که نپسندد یک دیگر دژ (یک قلعه دیگر) کند که از این بهتر بود (باشد).»
کتیبۀ شاپور دوم در مشکین شهر
در ایوان کوچک طاق بستان، در 5 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه، دو نقش برجسته وجود دارد که شاپور دوم در سمت راست و شاپور سوم در سمت چپ قرار گرفته است. در کنار هر یک از آنها، کتیبه‌ای به زبان پهلوی نوشته شده است. کتیبۀ شاپور دوم دارای 9 سطر و کتیبۀ شاپور سوم دارای 13 سطر است.
در سال 1811م، در دیوار جنوبی کاخ تچر تخت جمشید، دو کتیبه کشف شد. یکی از آنها مربوط به سال بیست و دوم پادشاهی شاپور دوم است. این کتیبه در 12سطر و در مورد خود شاپور دوم و نیاکانش و دیدارش از صد ستون (تخت جمشید) نگاشته شده است. کتیبۀ دوم که به سال چهل و هشتم پادشاهی شاپور دوم تعلق دارد توسط دو تن از یاران شاپور، به نام‌های سلوکوس و کاور، در تمجید و تحسین از اقدامات شاپور، در ده سطر و نیم، کنده شده است. از این دو کتیبه به خوبی پیداست که در دوران