تحول در زبان پارسی
تحول در زبان پارسی
تحول در زبان به دو گونه است: دروني و بروني
تحول دروني
تحول درونی مربوط به درون زبان است و هيچ عامل خارجي در آن دخالت ندارد.
الف) دگرگوني نظام آوايي: كه بسيار متنوع است و در اين كتاب نمي‌گنجد. در اينجا نمونه‌اي از آن را بيان مي‌كنيم: مثلاً پ كه بعد از مصوت و صامت آوايي تبديل به ب و نیز ک تبدیل به گ می‌شود:
باستان میانه دری
پیتار پیدر پدر
وازازکا وزرگ بزرگ
ب) تحول در تجزيه و تحليل: مثلاً در فارسي ميانه ضمير شخصي به دو صورت نوشته مي‌شده است، فاعلي و غير فاعلي. اما در فارسي دري ضمير شخصي تنها يك صورت دارد.
تحول بيروني
در تحول بیرونی عوامل خارجي از جمله زبان‌هاي بيگانه تأثیر می‌گذارد.
الف) دگرگونی نظام آوايي: مانند ورود ژ، غ، ق، كه از زبان پهلوي اشكاني به فارسي وارد شده و همينطور همزه و واژه‌هاي همزه‌دار كه از عربي به زبان فارسی وارد شده است.
ب) تحول در تجزيه و تحليل: كه در فارسي باستان اسم و صفت و ضمير با سه جنس مذكر، مؤنث و مثني و سه شمار مفرد و مثني و جمع بوده است كه در فارسي ميانه مثني نداشته‌اند و در فارسي دري تحت نفوذ زبان عربي مثني و مؤنث و مذكر نيز رواج يافت.
تحول واژگاني زبان بسيار سريعتر از تحول آوايي و يا صرفي صورت مي‌گيرد. ورود واژگان خارجي بسيار رايج، بي‌حد و مرز و روزانه است، مثلاً با آمدن وسايل جديد نام‌های جديد آن وسايل وارد زبان مي‌شود.
با آمدن ماشين نام ماشين نيز وارد زبان ما شد و يا كلمة كامپيوتر و غيره. از لحاظ تحول دروني، نیز معناي كلمات در زمان‌هاي مختلف تغيير مي‌كند.
زبان‌هايي كه فارسي با آن‌ها در ارتباط بوده و از آن‌ها تأثير پذيرفته، به چند گروه تقسيم مي‌شود:
– زبان‌هاي دورة باستان كه مي‌توان به ايلامي، اكدي، سومري، آرامي و يوناني اشاره کرد.
– زبان‌هایی که در دورة ميانه تأثير گذار بودند: سرياني، ارمني، يوناني.
– زبان‌هايي كه در دورة جديد بر زبان ما تأثير گذاشتند: عربي، تركي، مغولي، فرانسه، انگليسي،
روسي، هندي.
زبان عربي به دليل اينكه ايران مدتي طولاني، تحت نفوذ حكوت خلفاي عرب زبان بوده، به علت تأثیر قرآن کریم و بسیاری از کتاب‌های مذهبی به زبان عربی هستند و بيش از دیگر زبان‌های بیگانه بر زبان پارسي تأثيرگذار بوده و در واقع مصداق کامل تهاجم فرهنگی دراز مدت بوده است.
از زبان‌های ایرانی در طی تاریخ، اسناد و مدارکی در دست است که چگونگی تحول و تکامل آن را نشان می‌دهد که با بررسی این آثار، تاریخ تحول زبان را می‌توان به سه دورۀ اصلی بخش کرد:
دورة يكم: زبان پارسي باستان
دورة دوم: زبان پارسي ميانه
دورة سوم: زبان پارسي نو (فارسي دري)