عنصرالمعالی کیکاوس ابن اسکندر وشمگير
تخلص: ……….
قرن: پنجم هجری
سال تولد ـ فوت: 412 ق ـ 475 ق
محل تولد ـ زندگی ـ فوت: طبرستان ـ طبرستان (مازندران) ـ احتمالاً طبرستان
دوران: سلطان محمود غزنوی
آثار مهم: قابوسنامه
توضیح: عنصرالمعالی، مردی دانشمند و مؤلف كتاب معروف قابوسنامه، از امرا و شاهزادگان خاندان آل زيار بود كه مدتي بر قسمت‌هاي كوهستاني مازندران حكومت داشت. امير عنصرالمعالي دختر سلطان محمود را به زني گرفت و از او پسري به نام گيلانشاه داشت. او تا سال 475 ق، يعني سال تأليف كتاب قابوسنامه، زنده بوده است؛ اما پس از آن اطلاعي در مورد زندگي وي در دست نيست. عنصرالمعالی در نامه‌اي به نبيرة خود گيلانشاه چنين نوشته است: «جدت شمس‌المعالي قابوس وشمگير بود كه نبيرة آغش و هادان، مَلِك گيلان بود و در زمان كيخسرو، كه ابوالمؤيد بلخي نام او را در شاهنامه آورده است. جدة تو مادرم دختر ملك زاده مرزبان بن رستم شروين بود كه مصنف مرزبان نامه است و جدش كابوس بن قباد بود، برادر ملك انوشيروان.»
عنصرالمعالی، در علوم زمان خود، يعني عرفان، شاعري، پزشكي، موسيقي، زبان، ادبيات و تاريخ، تبحر داشته و همچنين در مورد زندگي درباريان و سپاهيان، اطلاعات فراواني داشته است و همین وسعت اطلاعاتش باعث شد که بتواند در قابوسنامه در مباحث مختلف وارد شود. او قابوسنامه را در 44 باب نگاشت و همة دانش خود را در اين كتاب گنجاند. او در این کتاب به قصد تربیت فرزند، همة رسوم، اعم از لشگرکشی، مملکت‌داری، مسائل اجتماعی و علوم و فنون متداول زمان خود را مورد بحث قرار داده است.
عنصرالمعالي در حدود 70 سالگي درگذشت و احتمالاً در طبرستان به خاك سپرده شد.