غلامحسین مصاحب
پدر ریاضیات نوین ایران
1289 خ – 1358 خ
غلامحسین مصاحب، در سال 1289 خ و در تهران و در خانوادهای اهل علم و ادب به دنیا آمد. او پس از تحصیلات مقدماتی وارد دارالمعلمین شد و در رشتة ریاضیات فارغالتحصیل شد. او علاوه بر ریاضیات، زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسوی را نیز در حد عالی فراگرفت و با زبانهای روسی و آلمانی نیز آشنایی داشت.
او در سال 1309 خ «مجلة ریاضیات مقدماتی و عالی» را تأسیس کرد و از همان سال به تألیف کتابهای درسی برای دبیرستانها پرداخت. وی برای ادامه تحصیل به فرانسه و پس از آن به انگلستان رفت و در سال 1327 خ موفق به دریافت درجة دکتری ریاضیات از دانشگاه کمبریج شد و در همان سال به عضویت انجمن ریاضیدانان انگلیس و انجمن فلسفة کمبریج درآمد.
دکتر مصاحب، در انگلستان از شاگردان برتراندراسل، ریاضیدان و فیلسوف نامدار انگلیسی، بود که دو نوع کلاس داشت: یکی کلاس عادی که حدود 500 تن دانشجو داشت و دیگری کلاس خاص با 5 تن دانشجو که مصاحب یکی از این 5 تن بود.
او پس از بازگشت به ایران مشاغل متعددی را در وزارت فرهنگ عهدهدار شد. در سال 1328 خ به ریاست ادارة آموزش متوسطه و پس از آن به سمت ریاست ادارة کل تعلیمات عالیه منصوب شد و در سال 1330 خ سمت مدیرکل وزارت فرهنگ و در سال 1331 خ معاونت فنی وزارت فرهنگ در کابینة دکتر مصدق را یافت.
در دهههای 1330 تا 1340 خ مصاحب برای اولین بار روش نوشتاری ایرانیک را به جای ایتالیک پیشنهاد داد و در خوشنویسی علمی فارسی چاپ دانشگاه تهران معرفی کرد.
دکتر غلامحسین مصاحب، در سال 1335 خ عهدهدار برنامهریزی و سرپرستی دایرةالمعارف فارسی شد که گفته میشود از حیث ویراستاری، دقت و نمونهخوانی از دقیقترین آثاری است که به فارسی منتشر شده است و تا سال 1350 خ مسئولیت آن را برعهده داشت. دانشنامهنویسی سابقهای کهن در ایران داشته، اما به شیوة جدید با کار دکتر مصاحب شروع شد. پیش از او چند دانشنامه از جمله دانشنامهای که سعید نفیسی جلد اولش را چاپ کرد و نیز بخشهای دانشنامهای لغتنامة دهخدا و … هیچ کدام با معیارهای دانشنامههای جدید تطابق نداشت. آوایش اسامی خارجی و نیز نحوة ضبط آنها به خط فارسی یکی از مهمترین میراثهای مصاحب است. او در سال 1345 خ «مؤسسة ریاضیات» را در دانشسرای عالی با هدف تربیت مدرسان ریاضی برای دانشگاههای کشور با مجوز شورای مرکزی دانشگاهها تأسیس کرد که در سال 1376 خ به «مؤسسة تحقیقات ریاضی دکتر غلامحسین مصاحب» تغییر نام داد و اکنون در مجموعه دانشگاه تربیت معلم تهران قرار دارد.
کتابهای آنالیز ریاضی او نخستین اثر در زمینة آنالیز و به زبانهای بینالمللی ترجمه شده است و کتاب تئوری مقدماتی اعداد وی موفق به اخذ جایزة بهترین کتاب سال در ایران شد.
به دلیل کوششهای او در راه ترویج ریاضیات جدید در ایران، وی را «پدر ریاضیات نوین» در ایران میدانند.
دکتر مصاحب، در سال 1358 خ در 69 سالگی در تهران درگذشت.