چلبي، اِوليا

چلبي، اِوليا (1611 – 1682 م)

Celebi, Evliya

سفرنامه­نويس عثماني

چلبی، در مدارس سنتی مسلمانان درس خواند و زبان‌های فارسی، عربی و خط آموخت. نقش و نگار و طلاکاری برخی از کاخ‌های آن روزگار مربوط به اوست. او بعدها به دربار عثمانی راه یافت و با پیوستن به لشکر عثمانی توانست آرزوی خود را که سیر و سیاحت و دیدار از اماکن مقدس بود را تحقق بخشد. وی نزدیک به 40 سال در اطراف قلمرو عثمانی همچون سوریه، بین‌النهرین، مصر، سودان، مکه، مدینه، ایران و کشورهای بالکان به گردش پرداخت و در سفرنامة خود به نام سیاحت­نامة اولیا چلبی تمام جزئيات از مشاهدات خود دربارة شهرها‌، کشورها، تاریخ، فرهنگ، جغرافیا، زبان‌شناسی، باورها و سنن مردم و موسیقی را به طور دقيق و به زبانی ساده نگاشته كه در سال 1314 ق، در ده جلد، در استانبول به چاپ رسيد و قسمتي از جلد دوم آن كه به تبريز و ديگر شهرهاي آذربايجان مربوط است، به وسيلة حسين آقا نخجواني ترجمه و در مجلة دانشكده ادبيات دانشگاه تبريز به چاپ رسيد. چلبی، دوبار به ایران سفر ‌کرد، نخست در سال 1647 م، از راه قفقاز به تبریز و دیگر شهرها آمد و سفر دوم او بیست سال پس از آن بود. برخی پژوهشگران مانند مینورسکی، قسمت­هایی از این سیاحت­نامه را حاصل تخیلات نویسنده می­دانند.